Lezingen:
Welkom lieve bekenden en onbekenden in dit oude gebouw dat
ons van de basisgemeente De Duif zo dierbaar is. Vanuit de inspiratie
die Gods Geest ons brengt vieren wij hier wekelijks het leven.
Hier delen wij vreugde en verdriet van onszelf, maar ook van anderen
ver weg of dichtbij.
Ik vind het fijn vandaag aan deze Tafel te staan samen met Maruja,
onze afgevaardigde bij de WEBAM, de Werkgroep Basisbeweging Amsterdam
Managua. In afwijking van het cursorisch leesrooster besteden
we aandacht aan het boek Ruth en Maruja zal toelichten waarom.
..........(tekst Maruja)
Tijdens de voorbereiding voor de overweging ontdekte ik dat
in de synagoges het verhaal van Ruth tot op de dag van vandaag
wordt gelezen op Pinksteren. Hoe goed past dit verhaal dus in
onze Pinkstertijd! In de joodse traditie is het Pinksterfeest
de viering van het oogstfeest en de gelezen tekst handelt over
oogsten. Natuurlijk de gerst en tarweoogst, maar ook Gods binnenhalen
van vrucht uit het heidense volk van Moab. Al in het Oude Testament
staat dus vermeld dat Gods Heil ook voor mensen buiten het Joodse
volk bestemd is. Jezus en Paulus benadrukken datzelfde in het
Nieuwe Testament.
Ik vind het een van de mooiste boeken uit het Eerste Testament
en wilde daarom graag proberen de onderliggende boodschap voor
ons te achterhalen.
Laten we de hoofdpersonen wat nader bekijken. Daar is allereerst
Noomi. Haar naam betekent 'lieflijkheid'; misschien is ze dat
in haar jonge jaren geweest, maar wij ontmoeten haar als een ongelukkige,
depressieve vrouw, die haar naam niet meer wil dragen. Ze heeft
geen hoop meer, ziet geen toekomst meer, heeft haar vertrouwen
in God verloren en is totaal verbitterd. De manier waarop ze haar
schoondochters terugwijst is hard en liefdeloos. Die twee vrouwen
hebben 10 jaar in de Joodse traditie geleefd, hebben de Ene, ware
God leren kennen en toch zendt Noomi ze terug naar Moab, land
vol afgoden, offerfeesten en zelfs heilig verklaarde prostitutie.
Noomi zelf wil terug naar Bethlehem (vertaalwoord: Broodhuis)
alleen omdat ze daar beter aan de kost kan komen vanwege de overvloedige
oogsten, de goede economie zouden wij zeggen. Pas later als Ruth
met 30 kilo gerst thuiskomt, krijgt God weer een plaats in Noomi's
hart, dan roept ze uit:: Moge Boaz gezegend worden door Adonai,
want Adonai is goed voor ons levenden en voor onze overleden echtgenoten.
Daar is Ruth, de vreemdelinge, de buitenlandse die met argwaan
wordt bekeken. Haar naam betekent 'de trouwe', maar gedraagt ze
zich wel als joodse gelovige? houdt ze zich wel aan de joodse
wetten? Alles heeft ze opgegeven om bij Noomi te blijven. Ze houdt
van Noomi en wil haar bijstaan in haar ellende. Ze is jong, kan
nog werken en in hun beider onderhoud voorzien. Tijdens de liturgievergadering
werd gezegd 'ja, maar ze zegt toch wel eerst jouw volk is mijn
volk en pas daarna jouw God is mijn God'. Ik hoor daar veeleer
uit dat ze haar eigen volk verafschuwt, er niet meer bij wil horen.
Dat is het antwoord waarop Noomi geen weerwoord heeft. En tot
slot spreekt Ruth dan hardop haar geloof uit in Israels bevrijdende
God. Ruth kiest uit liefde voor Noomi en onze God is Liefde. Ze
heeft Zijn kant gekozen.
De derde figuur is Boaz, de oude, kennelijk ongetrouwde broer
van Elimelek. Zijn naam betekent 'In hem is kracht'. Alles wat
Boaz doet is God welgevallig: hij heeft oog voor zijn werkers,
maar ook voor de onaanzienlijken, hij is welgesteld, maar werkt
mee op het land, zelfs 's avonds als er wind is helpt hij mee
bij het scheiden van het kaf uit het koren, hij gaat niet terug
naar zijn huis maar legt zich op de dorsvloer te slapen. Er is
kracht nodig om zo'n leven vol te houden zonder te bezwijken voor
de verlokkingen van een luxe leven. Het gevoel boven anderen verheven
te zijn is hem echter vreemd, hij is als ieder ander. Verder zijn
er nog die familieverplichtingen, zoals in de joodse wet vastgelegd.
Het gaat over het zgn. zwagerhuwelijk: als een broer overlijdt
zonder kinderen, heeft zijn oudere broer de plicht de weduwe tot
zich te nemen en bij haar een kind te verwekken opdat dat kind
de naam van de overledene verder kan dragen en zijn land kan beerven.
Zo krijgt de overledene weer toekomst. Tegelijkertijd zat er een
sociaal aspect aan het zwagerhuwelijk, omdat de kinderloze weduwe
bescherming en verzorging van haar zwager ontving, en daardoor
niet verloren liep in de mannenmaatschappij en tot prostitutie
gedwongen werd.
Tegenover Ruth had Boaz helemaal geen verplichting, zij was niet zijn schoonzuster. Volgens de letter van de wet had hij kunnen weigeren, maar hij handelt in de geest van de wet. Hij gaat daarbij zelfs nog een stap verder, want volgens diezelfde wet mocht er geen Moabiet ooit opgenomen worden in het volk Israel; zozeer minachtte Adonai de handelingen van dat heidense volk. Daar gaat Boaz aan voorbij, misschien omdat hij van Ruth hield of misschien omdat hij edelmoedig was en vond dat hij deze (veel jongere) vrouw moest helpen. We weten het niet, in de tekst is er niets over vermeld.
Nog een ongeschreven rol zit er in het boek Ruth: de werkzaamheid van God in de geschiedenis van mensen. We weten immers dat waar mensen gehoor geven aan de stem van hun hart en handelen naar Gods wil (ongeacht de vernederingen en de ellende die ze te doorstaan krijgen) daar zal God zegen geven in veelvoud. Die overvloedige zegen ligt in het verhaal Ruth in de geboorte van Obed, het kind dat Noomi toekomst geeft en de naam van haar man en haar zoon zal laten voortbestaan. Meer zelfs nog, want hij, Obed, zal de grootvader worden van de grote koning David. Ruth wordt hierdoor opgenomen in de afstammingslijn van Jezus, de Gezalfde. Een vreemdelinge uit een heidens land wordt schakel in de Heilsgeschiedenis van God met de mensen.
Tot slot: en wij nu?.. na het beluisteren van deze woorden?
Ik denk dat wij nimmer moeten ophouden te vertrouwen op Gods ingrijpen
in de wereld en in ons leven. Hoe somber alles om ons heen er
ook uitziet; hoe moeilijk het ook is om toekomst te ontdekken,
via de meest onverwachte wegen zal onze God zorgen voor nieuwe
mogelijkheden, voor nieuw leven, zelfs als wij alleen nog maar
boos zijn om wat er fout gaat.
Voor wie depressief is, heb Godsvertrouwen, Hij zal een Ruth zenden
die je opwekt tot nieuwe initiatieven.
Voor wie het allerliefste verloren heeft, heb Godsvertrouwen,
gebruik de kracht in jezelf die je is overgebleven: ga aren zoeken
en God zal een Boaz op je weg zetten waardoor je in vrede en vreugde
het leven vervolgt.
Voor wie rechtvaardig is en volgens Gods wetten leeft maar ondanks
wereldse rijkdom eigenlijk arm is en eenzaam, heb Godsvertrouwen
want God zegent je en zal warmte geven tot diep in je hart. Amen.
Wij roepen u in herinnering, God, Jezus de Gezalfde, mens bij
uitstek, die opkwam voor mensen hoe gering of hoe groot ook.
Hij heeft laten zien wie u bent door te doen wat ons tot mensen
maakt. Hij heeft zichzelf uitgedeeld, een nieuw begin van vrede.
Hij vroeg ons dat ook te doen, steeds opnieuw.
Hij zei: 'Ik ben het levend brood, wie in mij gelooft, zal niet
sterven in eeuwigheid.'
Neem dan, eet van dit brood dat leven geeft, dat leven doet; het
zal ons kracht en sterkte geven om Zijn weg te gaan, want Hijzelf
gaat met ons mee. Amen.
Komt, iedere aanwezige is genodigd.
Lieve God, Bron van ons leven,
wij brengen u dank voor hen die ons zijn voorgegaan in liefde
en geloof. Zij die ons liefde voor geloven hebben bijgebracht
en zij die het geloof in de liefde hebben hooggehouden.
Troostende God,
wij bidden voor vrouwen die geen moeder kunnen worden; dat zij
en haar partners, door anderen niet als minder worden gezien,
dat zij hun verdriet om kunnen zetten in moed en kracht om op
een andere manier bron van leven te kunnen zijn.
Gevende God,
wij bidden voor mensen die ervoor gekozen hebben geen ouder te
worden. Dat zij hun beslissing gerespecteerd zien, en dat hen
toch kinderen van anderen worden toevertrouwd om ervan te genieten
en ermee te leven.
Rechtvaardige God,
Wij bidden u voor alle ouders, die hun kinderen moeten groot brengen
in oorlog en geweld, ziekte, honger en dood;
dat zij niet aan moedeloosheid ten onder gaan maar mogen rekenen
op onze solidariteit en echte steun.
Bidden wij in de stilte van ons hart voor alles wat ons dierbaar
is en bij God willen neerleggen......
Onze Vader ....
Geest van God die als een wind ons hoofd en hart vervult,
ons oplaadt en van energie doortrekt,
die ogen doet stralen, handen doet zorgen, voeten doet gaan, ga
met ons mee naar het huis waar wij wonen,
hoedt de schepping onder de wolk van Jouw aanwezigheid.
Zegene ons de scheppende, bevrijdende en inspirerende God, die
groter is dan ons hart en aanwezig is waar twee of drie in haar
naam samen zijn. Amen.