| |
NRC 18
augustus: Jos Brink (1942-2007)
Jos Brink: entertainer en provocateur
Jos Brink overleed vrijdag op 65-jarge leeftijd. Hij gebruikte zijn enorme
populariteit om zijn controversiële boodschappen voor een breed publiek
acceptabel te maken.
Door Henk van Gelder
Archief:overzicht - Meer medianieuws
Jos Brink was musicalmaker, cabaretier, acteur, tekstschrijver, columnist,
tv-presentator, predikant – en ook, als weinig andere artiesten,
in staat om het publiek in twee kampen te verdelen. Tegenover de velen
die hem bewonderden om het evidente vakmanschap en het onmiskenbare plezier
waarmee hij steeds weer aan iets nieuws begon, stonden immers degenen
bij wie hij felle gevoelens van afkeer opriep. Afkeer omdat hij bijvoorbeeld,
vooral op de televisie, zó enthousiast of geëmotioneerd kon
doen dat het er in hun ogen hoogst geveinsd uitzag. Dat maakte hem hoogst
omstreden en belemmerde vaak het uitzicht op zijn onbetwistbare betekenis
als artiest. Hij gebruikte zijn populariteit om in amusementsverpakking
een breed publiek te confronteren met wat hij te zeggen had.
Vlak na zijn 65ste verjaardag kreeg Jos Brink begin juli te horen dat
hij darmkanker met ongeneeslijke uitzaaiingen had. Komend seizoen zou
hij, net als vorig jaar, deel uitmaken van de cabareteske theatergroep
Purper. En ook het daaropvolgende seizoen was al ingevuld; hij had toegezegd
de rol van reder Bos te zullen spelen in de aanstaande musicalbewerking
van Heijermans’ klassieker Op hoop van zegen.
Beide afspraken moesten worden afgezegd. In plaats daarvan werd hij vorige
week voor operaties in het ziekenhuis opgenomen, waar hij gistermiddag
is overleden. Ondanks de slechte vooruitzichten kwam het nieuws van zijn
snelle dood toch nog als een schok.
Jos Brink wist eigenlijk altijd al dat hij artiest wilde worden. Hij wist
alleen nog niet hoe. Al op zijn zestiende werd hij aangenomen voor een
cursus van de toenmalige hoorspelkern van de omroep, die hij – mede
door zijn verzorgde dictie – met succes afsloot. Hij werd aangenomen
en speelde, als jeugdig acteur in vaste dienst, in die nadagen van het
radiohoorspel in heel wat uitzendingen mee. Door zijn radiowerk werd hij
eind 1962 ook gevraagd de door Skip Voogd geschreven teksten uit te spreken
in het programma Tussen 10+ en 20- waarin wekelijks een half uur lang
tienerplaten werden gedraaid – een genre dat toen nog nauwelijks
op de Hilversumse radio te horen was. Zo werd hij een van de eerste diskjockeys
van Nederland.
Zijn vaste slottekst („pas goed op jezelf”) werd destijds
op alle schoolpleinen herhaald. Een paar jaar later werd hij tevens presentator
van een tv-programma voor jongeren. Maar intussen deed Brink ook verwoede
pogingen om in allerlei theaterprogrammaatjes zijn draai te vinden. Hij
solliciteerde vergeefs bij zijn grote voorbeeld Wim Sonneveld, speelde
mee in cabaretgroepjes die weinig succes boekten en verdiende intussen
zijn brood als dj en veelgevraagde stem voor reclamespots. Tot hij in
1972 door de vroegere showdanser Frank Sanders werd uitgenodigd om toe
te treden tot diens beginnende groep Tekstpierement. Samen schreven ze
het eerste programma, dat al meteen opviel door de combinatie van maatschappijkritische
grappen, banale kwinkslagen, welluidende samenzang en gedistingeerde aankleding.
Al snel waren Sanders en Brink ook privé een paar. En ze behoorden
tot de eerste artiesten die daar geen geheim van maakten. Integendeel:
toen Brink presentator werd van de AVRO-quiz Puzzeluur en dus vaak met
zijn foto in de krant kwam, liet hij Sanders altijd mééposeren.
Dat maakte hen tot vroege voorvechters van homorechten.
Als tv-ster bereikte hij de hoogste toppen, toen hij in 1979 een show
presenteerde bij de zeventigste verjaardag van koningin Juliana. Brink
overhandigde haar niet alleen een uitbundig boeket, maar kuste haar ook
op de linkerwang. Daarna volgde de wekelijkse spelshow Wedden dat...?
die een van de grootste successen uit de tv-geschiedenis werd.
Welbewust bouwde Jos Brink zijn tv-populariteit op om zichzelf in het
theater de armslag te geven voor het soort voorstellingen dat hij wilde
maken. In de jaren tachtig waren dat vooral de musicals die samen met
Frank Sanders bedacht en produceerde – weelderige miljoenenproducties
waarin kluchtige en cabareteske scènes samengingen, net als in
de dagen van Tekstpierement. Ook schreef hij diverse toneelstukken, zoals
het gevoelige, maar verrassend onsentimentele Een nieuwe dood dat anno
1986 voor het eerst aan een groot publiek een realistisch verhaal vertelde
over de nieuwe ziekte aids. Zo wist hij de bezoekers die slechts naar
het theater waren gekomen om die lachebek van de televisie in levende
lijve te zien, geregeld tot luisteren te dwingen naar treffend geformuleerde
teksten over homoseksualiteit, over onrecht, of bijvoorbeeld over spijkerharde
christenen die geen erbarmen kennen. Daarnaast heeft hij jarenlang gewerkt
als pastor en stervensbegeleider. Begin dit jaar verscheen van zijn hand
nog een boek over rouwverwerking – een van de tientallen boeken
die hij samenstelde uit zijn columns in uiteenlopende periodieken als
Privé, Trouw en de Gaykrant.
Dat hij nog lang niet uitgespeeld was, bewees Jos Brink de laatste jaren
onder meer met zijn opvallend sobere spel in de musical Als op het Leidscheplein...,
over de collaborerende tekstschrijver Jacques van Tol. En vorig jaar werkte
hij voor het eerst met de groep Purper – niet als de ster van het
clubje, maar juist als teamspeler. Dat blijkt nu zijn laatste theaterproductie
te zijn geweest. Een abrupt eind aan een carrière die ongelooflijk
veelzijdig en gevarieerd was.
|
|