Voorganger: Diana Vernooij

Lector:  Iris Hernades Gomez

3e in de serie zomervieringen 2008:
Thema: Medevreugde

Inleiding.

Medevreugde is eigenlijk niet een goed Nederlands woord. Mededogen, ja, dat woord kennen we: mededogen, medelijden, compassie – we leven mee met het leed van anderen. We voelen dan leed in ons hart – hoe vaak hebben we het er niet over, hoe belangrijk het is om bij onze medemensen te zijn die lijden.

Maar hoe belangrijk is het om mee te leven met de vreugde van anderen? Is het net zo belangrijk als medelijden? “Meelevende vreugde”, verheugd zijn om de voorspoed van een ander. Echt blij zijn voor die ander, gewoonweg blij zijn – dat is best lastig, vooral als je zelf niet zo'n voorspoed hebt.

In het boeddhisme is medevreugde, meelevende vreugde een van de vier belangrijkste deugden. De andere zijn: vriendelijkheid, mededogen, gelijkmoedigheid. Nieuwsgierig ben ik op zoek gegaan in de bijbelverhalen naar medevreugde. Woorden zoeken in de bijbel online. Ik ben vreugde tegengekomen, maar naar meelevende vreugde met de vreugde van een ander – daar moest ik enorm naar zoeken. Ik heb wel wat gevonden en we gaan het erover hebben.

Dan nog iets over de muziek:

In de zomer houdt het koor vakantie en doen we het met cd-muziek. Naast bekende liederen die we mee kunnen zingen hebben wij speciale muziek uitgezocht voor u – muziek die vreugdevol is in alle toonaarden, muziek die normaal niet in kerken gehoord wordt. We beginnen straks met een lied van Bobby Mc Ferrin – Don't worry, be happy, een licht muziekje, blije ongecompliceerde vreugde. Een serieuze diepe vreugde horen we in zijn vertaling van de 23 ste psalm, opgedragen aan zijn moeder. Het bijzondere van de muziek van Bobby Mc Ferrin is dat hij alle muziek met zijn lichaam maakt, ook de ritmes en bastonen. Er is geen ander instrument te horen dan hijzelf.

Youssou N'Dour laat zijn zachte vreugde om Allah horen. En we zingen straks een vreugdevol lied als slot: Jiroesjalajiem, ook al een psalm, 122.

Iris en ik wensen ons allen een vreugdevolle viering.

Overweging

Hoe proeft vreugde? In welke smaken heb je vreugde?

Je kunt je verheugen óp dingen, op een fijne vakantie, op een leuke verjaardag, op een nieuwe baan of opleiding – dat smaakt allemaal als voorproefjes, als vleugjes van wat komen gaat. Er zijn ook dingen waarín je je kunt verheugen, waar je vreugde in schept. Je kunt je verheugen in je eigen voorspoed of dat van je gezin, dat proeft als een volle rijke wijn. Je kunt je verheugen in je kinderen of kleinkinderen – dat smaakt als opborrelende zoete frisdrank, als fanta, als je daar van houdt of als appelcider.

Je kunt je óók verheugen in de rampspoed van een ander. Je verkneukelen noemen we dat. Dat smaakt anders, is het wel vreugde? Het heeft een bittere nasmaak, het is geen zuivere koffie. Maar het is nog lang geen jaloezie, dat smaakt pas echt giftig. Jaloezie ondermijnt je gezondheid – en die van anderen.

Jaloezie is niet kunnen uitstaan dat een ander iets heeft, wat jij ook zou willen hebben. Jaloezie is een ondermijnende kracht. De kift, jaloezie, afgunst, nijd, misgunnen – allemaal woorden voor een giftige emotie die vriendschap ondermijnt en liefde en gezond­heid. We lazen het bij spreuken: “Een tevreden geest geeft een goede gezondheid, jaloezie knaagt aan je botten.” Mooie spreuk. Ik heb er nog een voor u, spreuken 27: “Woede is wreed, razernij is als een stortvloed, maar wie is tegen jaloezie bestand?”

Ja, is er iets tegen de verwoestende kracht van jaloezie bestand – die, als ze wordt uitgeleefd, erger is dan woede en razernij? Wát is er tegen bestand, wat toomt jaloezie in? Is er een tegengif, een ontgifter?

Ik maak even een klein uitstapje om dat tegengif te onderzoeken.

Het boeddhisme kent vier deugden: vriendelijkheid, mededogen, medevreugde en gelijkmoedigheid. Ze worden ‘ volmaaktheden' en ‘onbegrensdheden' genoemd, omdat ze echte deugden zijn die voorbij je eigenbelang gaan. Als ze voluit geleefd worden hebben ze geen bijsmaak. Eigenlijk zijn het vier tredes die je na elkaar kunt leren beoefenen. Het belangrijkste is dat je naar iedereen en dus ook naar jezelf, je vriendelijk gedraagt, naar je vrienden, naar de vreemdelingen en óók naar je vijanden. Vriendelijkheid is je basishouding. Mededogen, de volgende trede, is moeilijker te ontwikkelen. Het is een houding waarin je je op het lijden van anderen concentreert. Je verlangen om weg te lopen overwin je door met de ander mee te lijden. Je ontwikkelt zelfs het verlangen dit leed weg te nemen – voor zover dat in je vermogen ligt. Wanneer je hebt geleerd wat mededogen is dan oefen je je vervolgens in mede­vreugde. De voorspoed van anderen roepen geen hebzucht in je op maar je verheugt er erom, je leeft mee met hun geluk. Daarvoor moet je je eigenbelang loslaten (de begeert ‘wil-ik-ook-hebben'). De laatste trap is dan de gelijkmoedigheid – het vermogen om niet ondersteboven te raken van wat je meemaakt. Wat je bij anderen en bij jezelf ziet gebeuren, voorspoed zowel als tegenslagen en noodlot, dat brengt je niet van slag. Je levensvreugde en je vriendelijkheid worden niet echt meer verstoord, wat er ook gebeurt.

Einde van het uitstapje. We hadden het over jaloezie, en de tegenhanger ervan. Ze is er en ze heet “meelevende vreugde” oftewel “medevreugde”. Medevreugde is vreugde beleven omdat de ander verheugd is. Je leeft je in, je leeft mee met die ander, je voelt je verheugd omdat die ander dat is.

Medevreugde dooft jaloezie omdat het iets van je vraagt dat jaloezie onmogelijk maakt. Medevreugde vraagt van je dat je jezelf niet meet, niet vergelijkt met een ander. En dat is iets wat wij voortdurend neigen te doen. Wij vergelijken onszelf met anderen – we meten onszelf af, we meten anderen af. Wat jij hebt heb ík niet, ik wil het ook hebben. Waarom jij wel en ik niet? Het is en verkramping van ons kleinste ikje: “en ik dan” – een eis, een verkramping van onze vloeiende ziel.

Met het uitstapje dat ik maakte naar de vier deugden vriendelijkheid, mededogen, medevreugde en gelijkmoedigheid wil ik duidelijk maken dat we kunnen groeien in zachtmoedigheid. Iedereen kan die groei doormaken, als je je ervoor open stelt.

Je hebt er een paar ingrediënten voor nodig, die je vindt de weg van de deugden.

En wat je vooral nodig hebt onderweg is lef en zachtheid.

De manier om jaloezie te transformeren naar medevreugde begint ermee om jaloezie niet uit te leven, vergiftig een ander niet. Je zou het gevoel weg willen doen, willen verdringen, uitbannen. En soms denk je dat het je oplucht als je het uit. Maar dat is niet zo. Hou het in, voel de bittere smaak, voel het gif door je heen stromen. Besef dat je alle ingrediënten van dit leven kunt waarderen, hoe verwrongen ze er ook uitzien – dus ook jaloezie. Onze nare gevoelens en neuroses zijn allemaal mest voor de groei naar echte menswording en wijsheid. Jaloezie is eigenlijk een signaal dat er in jou iets is dat niet is aangeboord en dat wel geboren wil worden. Je verlangt naar datgene waar je jaloers op bent en ergens geloof je dat het voor jou niet is weggelegd. Je staat nog niet in je volle kracht – want op de een of andere manier is alles ook voor jou weggelegd. Jaloezie doet je beseffen dat jij ook voluit wil leven, het verlangen dat het leven je toelacht. Jaloezie kan je op pad sturen om iets nieuws te onderzoeken. Niet om het geluk van de ander te vergiftigen, niet door het van die ander proberen af te pakken – maar door zelf je eigen weg te gaan. Ben je jaloers op een leuke relatie: het is nooit te laat om zelf iets van je relatie te maken of op zoek te gaan naar iemand. Kwetsbaar zijn we allemaal, degene die pijn heeft, degene die voorspoed ervaart, degene die erbij is en meeleeft.

De voorspoed en de vreugde van een ander wordt niet op jou in mindering gebracht. De volheid van het leven is er voor iedereen – en kwetsbaar blijven we allemaal. Dus stop met jezelf te vergelijken met die ander – stop met “waarom hij wel en ik niet”. Jij ook, op jouw manier, en gá er vooral voor.

Om volle medevreugde te kunnen beleven heb je alle restjes jaloezie onder ogen gezien en overwonnen. Je kunt vreugde mee beleven als je gestopt bent met jezelf te vergelijken met anderen, als je erop vertrouwd dat er ook voor jou geestelijke rijkdom en vreugde is weggelegd in het leven.

Hoe smaakt medevreugde: het heeft dezelfde delicate smaak als de vreugde van degene met wie je meeleeft. Mmmm. Laat je verrassen.

Nodiging

Weet u dan allen genodigd om te breken en te delen,

de pijn én de vreugde in het elkaars leven.

Hier staat een mand vol brood van mededogen

en een beker vol wijn van medevreugde

voor ieder van ons te wachten.

Komt allen, want alles is gereed

en ieder is genodigd.

Voorbeden

Voor iedereen:

Vergeet niet je ogen

te openen voor het licht,

ook al is het duister in je hart

Vergeet niet je hart

te openen voor de vreugde,

ook al is je leven zwaar

Vergeet niet je leven

te openen voor de ander,

hij, zij is de bode van Gods licht en liefde.

Laten we bidden het gebed om liefdevolle vriendelijkheid:

Mogen …

Zegenbede

Dit is het einde van deze dienst. Ontvangen wij de zegen, die broodnodige zegen voor alledag:

Moge de Krachtige en Tedere dicht bij ons zijn

de komende dagen en alle dagen in ons verdere leven.

Moge Zij onze ogen openen en ons hart doen ontwaken,

opdat we onverschrokken en vol medevreugde

midden in het vuur van het leven durven staan.

Moge Hij ons kracht en zachtheid schenken

en steeds weer een nieuw begin. Amen