Voorganger: Diana Vernooij

Lector: Yvonne van der Velden

Lezingen:

Wijsheid 7: 21-30

Etty Hillesum, uit haar dagboek

Thema: Menswording: de diepte van je eigen bestaan.

Inleiding . 

Vandaag beginnen we aan de adventsserie Menswording. Vier zondagen lang bereiden we ons voor op Kerst, waar het licht opgaat voor een schitterend mensenbestaan. Wij gewone aardse stervelingen hebben allemaal die ervaring wel eens gehad, dat je boven jezelf uitstijgt. Wow, wat goed, zo ken je jezelf niet. En je weet, nu ben je waarachtig mens. Daar gaat het om deze advent.

Vier zondagen dus, vier thema's om te beginnen vandaag.

Het begint er altijd mee dat je beseft dat wat je overkomt te maken heeft met jou, met hoe jij omgaat met de dingen. En je weet, je zou ook anders kunnen omgaan met wat je overkomt. En dan (volgende week zondag) zijn er invloeden van buitenaf waar je mee te doen hebt, waar je mee te dealen hebt. Daarvan kun je (de zondag erop) flink in vertwijfeling raken, het spoor bijster, totdat je op de bodem rust vindt (en dan zijn we bij de laatste adventszondag) waaruit iets nieuws kan ontspruiten. En dan zijn we 4 thema's en 4 zondagen verder en is het Kerstnacht, 24 december 24 uur waar we de schitterend geboorte van een nieuw bestaan vieren met elkaar.

De aftrap van Advent is deze zondag. Beseffen dat je zelf invloed hebt op wie je wordt, meer jezelf worden, niet iedereen is daar bewust mee bezig. Vaak gaan de dingen vanzelf totdat zich een crisis aandient. Dan dient zich ineens het gevoel aan dat je jezelf kwijt bent of nooit gevonden hebt. Dan pas vraag je je af: wie ben ik nu echt, hoe word ik mijzelf?

je ziet het om je heen gebeuren: op mijn werk heb ik op dit moment te maken met twee jonge medewerksters die overspannen zijn geraakt – terwijl ze zo ambitieus en levendig waren. Zomaar duikelen ze in de diepte van hun eigen leven, zie er maar weer eens bovenuit te komen! Hoe kun je sterker en zachter uit een crisis tevoorschijn komen? Het heeft iets te maken met mislukkingen omzetten in mest voor de groei van je ziel.

Succes en toeval zijn voor je ziel als de zon en regen voor een plant, het zijn zegeningen. Maar mislukkingen en het lot zijn de voedingsstoffen, de mest. Onaangenaam, pijnlijk – maar leerzaam en voedzaam.

Ik wens ons een mooie dienst. We ontsteken de eerste adventskaars .

Overweging .

“en nu de ontbijtboel afruimen en nog wat verf op mijn smoel” schrijft Etty Hillesum en zo stampt ze haar beide benen weer op de vloer. Na verheven gedachten is het goed weer in de dagelijkse realiteit te gaan staan. Een beetje shockerend klinkt het, heftig maar juist daarom ook zo prachtig. Meestal zijn we in onze gedachten niet zo zachtzinnig over onszelf.

Vorig weekend was ik op retraite, wat ik een paar keer per jaar doe. Dat doe ik om, in de woorden van Etty Hillesum: “bij de wijdheid te komen waar ik zo vol van ben, de wijdheid die toch niets anders is dan een vervuld zijn van jou, God”.

Er zijn vele soorten van retraites maar één ding hebben ze gemeen en dat is stilte en vertraging. Stil zitten, naar binnen gericht zijn. Ik begrijp heel goed dat buitenstaanders vragen waar dat goed voor is – en wat dat voor beoefening is, die stilte.

Tja, waar is het goed voor om te leren aandachtig te kijken naar wat er in jezelf omgaat?

Soms ben ik het kwijt, dan voel ik die warme ruimte in mijn hart niet meer. Met name op onbewaakte momenten, zoals midden in de nacht in bed, als ik niet kan slapen na een drukke werkdag, met de nodige tegenslagen of gespannen situaties. Ik lig dan te woelen, te redeneren, regelen, ruziën, zelfs over dingen waar ik me overdag soepel doorheen sla. En dan vraag ik me vertwijfeld af: waar is mijn vertrouwen nu gebleven, mijn overtuiging dat we er wel weer uit zullen komen, mijn humor en mijn liefde voor al die etters waar ik overdag mee te maken heb?

Er was iemand, en met hem zijn er velen, die de neiging had de mensen in te delen in mensen die goed waren en de moeite waard om aandacht aan te schenken en mensen die fout waren, die je moest zien te vermijden. Daar had hij zijn reden voor, want hij had het een en ander meegemaakt in zijn leven.

Zoals je kijkt naar mensen om te weten of iemand een man of een vrouw is, zo keek hij naar mensen om te weten of ze goed of fout waren. Binnenkomen in de tram betekende al kijken met oordelen: die is goed, die is fout, die moet je vermijden, daar kun je naast gaan zitten. Hij was het zich plots bewust geworden dat hij zo deed maar veranderen deed het daarom nog niet.

En toen, door een combinatie van een verdrietige en prachtige gebeurtenis in zijn leven, ontwaakte er ineens iets in zijn hart – liefde noemt hij het. En met het ontspringen van die liefde is ineens het onderscheid goed en fout verdwenen en heeft hij al die etters ook lief.

Is het niet een prachtig verhaal van het ontstaan van wijdheid, van liefdevolle vriendelijkheid in je hart? Hier is het dus goed voor om naar jezelf te kijken, naar je mechanismen, je overlevingsstrategieën, die waarschijnlijk ooit je hebben beschermd maar die nu je wereld verstarren.

Dat is dus ook wat ik vind in de retraite: echte aandacht en echt mededogen om je vanzelfsprekende patronen en akelige kantjes onder ogen te zien, te zien hoe je helemaal niet wilt zijn, je ongeduld, je perfectionisme, woede of angst. Niets veran­deren, alleen maar liefdevol aanzien – hoe werkt het, wanneer, wat doet het met me.

Het is vandaag de laatste dag in de maand van de spiritualiteit en in de Trouw van vrijdag stond een interview met Han de Wit, een leraar in het Tibetaans boeddhisme, die ook nog eens prachtige boeken heeft geschreven. De basisvraag die hij stelt is: hoe komt het toch dat de ene mens in de loop van zijn leven milder en wijzer wordt, en de ander juist hardvochtiger en meer verblind?

Gaat dat vanzelf? Is het nou eenmaal zo dat de één een bitter mens wordt en de ander zacht? Of heb je daarin een keuze?

Wij weten dat we de keuze kunnen maken, niet voor eens en voor altijd, maar iedere dag weer opnieuw. De keuze om mild te worden, zacht in plaats van hardvochtig. Daarvoor zitten we in deze kerk, om ons dat wekelijks weer in herinnering te brengen. Want ieder mens heeft de neiging de veilige kant te kiezen, afstand te houden van emotionele uitdagingen. Je wilt het liefst je eigen vertrouwde patronen en leventje leven, voor je eigen veiligheid te kiezen – zelfs al is die onbevredigend. Maar ieder van ons heeft vast wel eens ervaren dat je dan kiest voor de egoïstische verstarring, voor het gelijk hebben – en je wordt er niet gelukkig van.

De weg die we te gaan hebben om in plaats van een hardvochtig of een bitter mens een mild mens te worden, is het onder ogen zien van wat je geest met je doet en stoppen met destructieve patronen. 's Nachts in bed, als ik lig te malen weet ik dat ik drie dingen moet doen:

•  stop de gedachten waarmee je drama's in je hoofd schept –ze veroorzaken problemen en echt geen oplossingen

•  stop het oordelen over jezelf en andere mensen, stop ermee jezelf af te meten aan anderen – al dat oordelen scheidt je af en maakt je bitter

•  en last but not least: wees aandachtig en liefdevol voor alles wat je tegenkomt.

Aandacht en liefdevolle vriendelijkheid. Daarin kunnen we ons trainen. We kunnen ervaren wanneer je verstart en verhardt en voel hoe je dat kunt loslaten. Gewoon honderd­duizend keer stoppen met oordelend denken, honderdduizend keer lachten om de drama's in je hoofd, je kwetsbaarheid accepteren en steeds weer dat vuur in je hart oprakelen.

Contempleren, mediteren en al die aandacht voor je eigen patronen helpen je om je verstarring en bitterheid los te laten. Het helpt echt.

Zien zonder oordeel helpt om los te laten.

En loslaten is de wijdheid van God ingaan.

Stop met de oordelen en de drama's in je hoofd, accepteer je mislukkingen en rakel het vuur van je liefde op.

Dat is de basiscocktail voor een leven waarin je jezelf wordt, waarin je de diepten van je eigen leven leert waarderen.

Waarin je net als Etty uitroept: “mijn God, ik dank je ervoor dat ik zo vol wijdheid mag zijn soms, zo vervuld van jou.”

Zo en nu maar even stilte,

Nodiging

Brood en wijn delen als teken van onze dienstbaarheid – dat is het prachtige gebaar dat wij wekelijks weer maken met elkaar. Soms meer bewust dan anders, maar telkens met deze zelfde intentie, waarvan Jezus ons vroeg hem na te volgen:

onze ziel tot wasdom te brengen en dan te geven tot bevrijding van allen.

Kom, heb het lef, deel brood en wijn, geef je ziel tot bevrijding van jezelf en anderen,

en het mooie is: iedereen is uitgenodigd.

Vrede en alle goeds.

Zegenbede

Moge de Krachtige en Tedere dicht bij ons zijn

de komende dagen en alle dagen in ons verdere leven.

Moge Zij onze ogen openen en ons hart doen ontwaken,

opdat we onverschrokken en vol mededogen

midden in het vuur van ons leven durven staan.

Moge Hij ons kracht en tederheid schenken

en steeds weer een nieuw begin.

Amen