Voorganger: Harris Brautigam.
Lector: Lyda Alberse
Thema: Verwarring - 3 e Adventszondag
Lezingen : Psalm 13 en Psalm 14
Welkom en Inleiding.
In de traditionele Katholieke liturgie is vandaag de liturgische kleur roze. Een beetje lichtgetint, omdat deze 3 e zondag van de advent “Zondag Gaudete” werd genoemd, naar de brief van Paulus aan de Philippiërs, die op die dag begon met de oproep: “Weest blijmoedig, ik zeg U: weest blijmoedig. Laat uw goedheid aan de mensen zien. De verlosser is naderbij”!
Nu hebben we met de voorgangers afgesproken om deze adventstijd als rode draad mee te geven het thema van de ‘menswording', en daarom voor elke zondag een motto gekozen: ‘Jezelf worden',
Yes I can',
‘Verwarring', en
‘Tot rust komen'.
Motto's die voor ieder mens in zijn eigen leven een herkenbare werkelijkheid kunnen zijn.
Beseffen dat je zelf invloed hebt op je leven, (1 e adventszondag) maar (en dat was de vorige zondag), dat kan je niet alleen, daar heb je de ander voor nodig. En vandaag, in die fasen van onze menswording, de verwarring.
Die verwarring, waar je niet om vraagt, die de grond onder je voeten weghaalt. Die een onthutsende ervaring is die alles zinloos maakt. Die de zin van je eigen bestaan tot onzin maakt. Een aanfluiting. “Mijn God, mijn God, waarom hebt gij mij verlaten”?
Toen ik met de liturgievergadering de lezingen die ik gekozen had ter tafel bracht, spraken de gezichten van velen boekdelen.
Niks Zondag Gaudete! Met een bezorgd gezicht fluisterde iemand me toe: “Heftig hoor”!
Wordt het nou een dienst waarbij ieder nu al naar het einde verlangt. Ik hoop het niet.
We ontkomen er toch geen van allen aan dat we soms vreselijk door elkaar worden geschud, dat we bang zijn voor de volgende dag, dat het leven soms echt een loden last is en aanvoelt als een uitgedroogde woestijn.
Hoort dat ook bij onze menswording?
Lieve mensen, houdt goede moed. We zijn bij elkaar, en we zijn in goed gezelschap: de Bijbel vertolkt de stem van generaties van mensen voor ons, die dezelfde weg van hun menswording zijn gegaan. En, we zijn op weg naar de menswording van Gods eigen zoon. Met alle verwarring zijn we toch op de goede weg.
Woestijnen gaan in dauw gedrenkt,
geluk zal wedervaren aan wie verworpen waren.
Met die beloften kunnen we misschien wel een beetje uit de voeten.
Ik wens u en mij een goede dienst!
Overweging.
Geen vrolijk makende lezingen dus vandaag. Eerder confronterend. Twee noodkreten. Het past eigenlijk helemaal niet in de katholieke traditie. Ja, de liturgische kleuren in de advent waren dan wel paars. Een beetje ernstig dus als voorbereiding op Kerstmis. Maar de 3 e zondag werd al van die kleur afgeweken. Dan werd het roze, als teken dat het een beetje minder ernstig ook wel mocht. Typisch Rooms kenmerk van een blij geloof! Voor mij toch wel een beetje een geloof met valse rust.
Daarom mijn keuze om met die twee psalmen bezig te gaan. Twee noodkreten, zoals gezegd, maar met een volstrekt eigen invalshoek waar we allebei mee te maken kunnen hebben in ons eigen dagelijkse leven.
Psalm 13 begint met: Tot wanneer, Ene, vergeet Gij mij blijvend. In mijn woorden tastend gezegd: hoelang duurt het nog voordat je me helemaal vergeten bent. Tot wanneer draag ik plannen moederziel alleen? Het klinkt als een provocerende paniekkreet van iemand in een isoleercel. Deur gesloten. Blijvend vergeten. Stilte. Geen reacties op die kreet om aandacht. Volstrekt alleen op zichzelf teruggeworpen. Niets dan doodse stilte!
Misschien klinkt dat allemaal wel wat erg somber of dramaties. Maar het kan ook heel herkenbaar dramatisch zijn in ons eigen leven, in ons zoeken naar de plaats van God in ons leven. Natuurlijk denken we daar niet elk moment van iedere dag aan, maar soms kan de leegte van het leven als een koude douche over je heen komen. Dat je je godsgruwelijk eenzaam en verlaten voelt in de diepere laag van je bestaan. Dat verwarring om je heen grijpt, de grond onder je voeten wegzinkt en je niet weet welke kant het uit moet gaan.
We praten liever niet over die dingen. Maar gelukkig heeft die psalmist het wel gedaan.
En dan die psalm 14.
Als het ware een soort ooggetuige verslag. Een signalement. “Er zijn er, ze moeten wel van God los zijn, die zeggen er is geen God”. En nu maken ze er ook van alle kanten misbruik van! Ze roven en plunderen, gappen wat los en vast is, stoten de hongerigen het brood uit de mond, en van God hebben ze nooit gehoord. Willen ze ook niet meer horen. Ze proberen ook anderen van hun waarheid zonder god te overtuigen.
Soms denk ik dat we nu weer in zo'n tijd leven. Er ontstaat een steeds grotere speelruimte voor degenen die het godsbestaan ontkennen, afwijzen en als achterhaald verklaren. Het past blijkbaar niet in het denken van het vrije marktmechanisme.
De laatste verzen van beide psalmen echter brengen een opvallende wending in de trieste balans.
Bij psalm 13 vonden we de overgang wel erg groot. De eerste 90% alleen maar negatieve uitspraken, een beeld van verwarring en paniek alom. En dan opeens: “Ik weet mij in uw vriendschap zeker”! Nou, nou, die overgang is wel een beetje erg groot, vonden wij. Wat is er gebeurd? Een wondertje? Of wordt hier het resultaat van een intens proces van verwarring aangeduid en daarbij het aan ons verder overlatend om uit te zoeken wat en hoe wij in die toestand met onszelf zijn omgegaan.
Bijvoorbeeld door de negatieve gedachten resoluut te stoppen. Door ons niet te isoleren maar de ander naast ons te zoeken. Door niet toe te geven aan de impulsieve reactie de tijdsgeest op te volgen en meteen maar een oplossing te zoeken. Met andere woorden: door het aan te durven de verwarring de verwarring te laten en recht in de ogen te kijken. Met verwondering, met geduld, met humor, misschien met liefde. Of gewoon maar met lef! Kortom met alle mooie mogelijkheden die wij zelf in de kast hebben? Verwarring doet pijn, het boort dieper door in wie wij zijn en willen zijn, het grijpt hard in ons leven in, maar kan ook louterend zijn, als we er niet voor op de loop gaan.
Psalm 14 is meer een signalement van al diegenen die leven vanuit een mentaliteit: “God, er is geen God!!” Een signalement uitlopend op een soort waarschuwing uit de mond van de psalmendichter: luister goed, houdt er rekening mee: uit Sion komt Israëls redding.
Voor ons is het een profetisch geluid, dat naar de geboorte van Gods Zoon verwijst.
Tijdens het maken van mijn overweging werd ik steeds achtervolgd door een mopje uit mijn lagere schooltijd. Ik moet het toch even kwijt.
Op een nonnenschool vertelt de zuster hoe God hemel en aarde en alles gemaakt heeft. De kinderen luisteren ademloos toe. Dan vraagt de zuster, met de stok wijzend naar een mooie plaat: “En: het is geel en zit in een boom. Wat is dat?”
Het blijft stil. De zuster herhaalt de vraag nog eens: en wat zit daar in de boom? Dan steekt Moos zijn vinger bedeesd op. “En, Moos, vertel is wat dat is. Waarop Moos zegt: ‘Ik weet het niet zeker, maar het zal Jezus wel weer zijn”!
Waarom vertel ik dit.
Zowel die laatste verzen van de beide psalmen, maar ook bij de veel gevoerde praktijk in godsdienstige zaken: als mensen geen antwoord wisten op bepaalde zaken of problemen, dan werd dat zo makkelijk op het bordje van God gegooid: dan is het Gods wil, Gods voorzienigheid en soevereiniteit. Kortom, allemaal brave maar gemakzuchtige reacties die de eigen verwarring en onwetendheid moesten bedekken. Dan was je er van af, dan hoefde je niets meer te doen. We moeten beter weten: de eigen verantwoordelijkheid is nooit op het hemelse bordje af te schuiven.
Zoiets bedoel ik: of je nu in een diepe verwarring zit of onthutst bent over zoveel brutaal ongeloof: niet bij de pakken neerzitten! Er is er één die is en die komt. Die ons wel bij onze lurven neemt. We zijn weer, voor de zoveelste keer in ons leven, op weg naar de viering van zijn komst. Wij mogen ons bestaan ijken aan het Zijne. Hij werd mens, zoals wij. Ongelooflijk maar waar! Hij daagt ons uit Hem te volgen.
Hou daarom met elkaar het wonder van zijn komst levend in ons midden.
De psalmist heeft het niet voor niets gezegd: redding komt uit Sion. Hij is nabij!
Er is ondanks alles reden om blij te zijn. Amen: Moge dat zo zijn!
RG 2008-12-22 | © copyright 'De Duif', Amsterdam | deduif@xs4all.nl