Jan Andreae en Anja Meulenbelt
- zondag 8 augustus 2010

Zomerserie : Op verhaal komen.

Voorganger: Jan Andreae
Gastvoorganger: Anja Meulenbelt - overweging

Lectoren: Mine en Medine Durmaz
Piano: John English

Zomerserie 2010, deel 5:
Wat kunnen christendom en islam van elkaar leren,
hoe kunnen ze elkaar aanvullen en elkaar binden en boeien.


Foto impressie en reacties op weblog van Anja Meulenbelt

Handvest van compassie

 Het principe van compassie of mededogen ligt ten grondslag aan alle religieuze, ethische en spirituele tradities; steeds opnieuw wordt daarmee een beroep op ons gedaan alle anderen te behandelen zoals wij zélf behandeld willen worden.

Compassie is onze drijfveer om ons onvermoeibaar in te zetten voor het verzachten van het leed van onze medeschepselen, om terug te treden uit het middelpunt van onze wereld en een ander voor het voetlicht te plaatsen - en om recht te doen aan de onschendbare heiligheid van ieder mens en een ieder, zonder enige uitzondering, te behandelen met volstrekte waardigheid, billijkheid en respect.

   Daarbij hoort tevens de opdracht om er zowel in het openbare als in het privéleven voor te waken geen enkele vorm van leed te veroorzaken. Door gewelddadig te handelen, door de kwaliteit van het leven van een ander te misbruiken of te ontkennen - en door haat te zaaien met laatdunkende uitingen over anderen, zelfs over onze vijanden - doen wij de menselijkheid die wij allen met elkaar delen geweld aan. Wij erkennen dat wij er niet in zijn geslaagd een leven te leiden vervuld van compassie en dat sommigen uit naam van hun religieuze overtuiging het totale menselijke leed zelfs groter hebben gemaakt.

   Daarom roepen wij iedere man en iedere vrouw op om:
~ compassie opnieuw te maken tot de kern van moreel handelen en van religie
~ terug te keren naar het oude principe dat iedere interpretatie van geschriften die aanzet tot geweld, haat of minachting geen enkele legitimiteit heeft
~ garant te staan voor de verstrekking van correcte en respectvolle informatie over andere tradities, godsdiensten en culturen aan jongeren
~ positieve waardering van culturele en religieuze verscheidenheid te stimuleren
~ bij te dragen aan medeleven, gebaseerd op kennis, voor het leed van alle mensen, ook van hen die wij als onze vijanden zien.

   Het is van wezenlijk belang dat wij compassie in onze gepolariseerde wereld maken tot een duidelijke, lichtende en dynamische kracht. Indien geen compassie is geworteld in principiële vastbeslotenheid om uit te stijgen boven egoïsme, kan zij politieke, dogmatische en religieuze grenzen slechten.

   Als product van onze wezenlijke afhankelijkheid van elkaar, speelt compassie een fundamentele rol binnen menselijke relaties en bij een volwaardig mensdom. Compassie voert naar verlichting en is onmisbaar voor het realiseren van een eerlijke economie en een harmonieuze wereldgemeenschap die in vrede leeft met elkaar.
(www.charterforcompassion.org).

Opening

Wij komen samen om ons te voeden aan de bron,
Waaruit het leven ontspruit.
Wij komen samen om de liefdevolle energie te delen
waaruit het leven wordt gevoed.

Wij delen in de kracht en gloed van al wat leeft.

In de naam van de Eeuwige
ontvangen we nieuw licht in onze ogen.
Amen.


uitdelen van rozen

Eerste lezing Soerah Al Hoedjoeraat 49:13 en 49:10

“Oh mensheid,
Wij hebben jullie geschapen uit een man en een vrouw
en Wij hebben jullie tot volken en stammen gemaakt,
opdat jullie elkaar leren kennen.
Voorwaar, de meest edele onder jullie is bij Allah diegene
die het meest godvruchtig is.
En Allah is Alwetend, Alkennend.”

“Voorwaar, de gelovigen zijn elkaars broeders,
sticht daarom vrede tussen jouw broeders.
En vreest Allah.
Hopelijk zullen jullie begenadigd worden.”

Tweede lezing Soerah Al Hoedjoeraat 49:11

"Jullie die geloven,
laat een volk niet een ander volk beledigen!
Het kan zijn dat zij (die beledigd worden) beter zijn dan hen;
en laat sommige vrouwen geen andere vrouwen beledigen,
het kan zijn dat zij beter zijn dan hen.
En hoont elkaar niet, en belastert elkaar niet met bijnamen.
De slechtste naam is de verdorven (naam),
na het geloof (ontvangen te hebben).
Wie geen berouw toont: zij zijn de onrechtplegers.”

Overweging door Anja Meulenbelt

   Het is een paar dagen voor het begin van de ramadan, de heilige maand voor onze landgenoten die moslim zijn. Het is een gebruik dat onbekend is voor christenen, en helemaal voor mensen zonder geloof.
Wij vieren Kerstmis en Pasen. Wij, niet-moslims, bidden niet vijf keer per dag. Vroeger waren er wel dames die met een hoed op naar de kerk gingen, maar we dragen geen hoofddoek. Op het eerste gezicht is er veel wat ons van elkaar onderscheidt. En dat wordt versterkt, en verward, omdat veel van de Nederlandse moslims een andere achtergrond hebben.
Soms weten we niet wat nu religie is en wat traditie of cultuur. Veel moslims weten dat zelf ook niet, want wonend in Turkije of Marokko of Pakistan doet het er niet toe, zoals we in Nederland ook praten over 'onze cultuur' en aannemen dat die joods-christelijk is, zonder dat we precies kunnen vertellen wat nu religie is en wat gegroeide traditie. Is een kerstboom typisch christelijk, of een overgebleven heidense traditie?
Toch ben ik in de loop van de jaren overtuigd geraakt dat onder de zichtbare verschillen door, wij met elkaar, kinderen van Abraham, volken van het boek, veel meer met elkaar delen dan van elkaar verschillen. Niet alleen in onze basale menselijkheid, maar dieper, in de basis van ons geloof. Of zoals Anton Wessels, een christelijke islamkenner zei: alle drie de grote godsdiensten gaan over recht doen, en liefhebben.

   Ik wil voordat ik het heb over mijn ontdekkingsreis naar de islam heb nog wat anders zeggen. Een kleine overdenking die ik heb meegekregen van een Amerikaanse dichter: vrouw, moeder, lesbisch, joods. Ze heet Adrienne Rich en dit is wat ze zei: beseffen we wel wie we bedoelen als we 'wij' zeggen.
Wij, er is geen woord dat zo politiek is als het woord wij, want elke keer dat we het zonder er bij na te denken uitspreken trekken we een denkbeeldige streep tussen de mensen die bij ons horen, en wie niet. Met het woord wij verbinden we, en sluiten we uit. Aan dat citaat heb ik veel moeten denken in de afgelopen jaren, nu we een steeds verder gepolariseerde 'wij' en 'zij' samenleving dreigen te worden.

   Ik werk al vijftien jaar in de Gazastrook, voor gehandicapten. Ik heb er de mensen van heel dichtbij leren kennen. In het begin dacht ik er niet zo over na dat ik in een islamitische samenleving terecht was gekomen.
Ik kon het goed vinden met de mensen, die echt, zoals het clich? luidt, ongelooflijk gastvrij zijn. Daar is het bijbelse idee van de vreemdeling die je welkom heet nog geheel intact. Het idee is ook in die regio, in dat landschap geboren, dat willen we nog wel eens vergeten, als we over christelijk Europa en het Arabische Midden-Oosten hebben.
Jezus, ons grote voorbeeldmens, kwam uit Nazareth. Ik kan hem, als ik daar ben, bijna zien lopen tussen de vissers en de schaapherders, tussen de mensen die Issa -Jezus of Musa - Mozes heten. Of Maryam - Maria.

   Maar natuurlijk waren er ook verschillen. Ik zal een voorbeeld geven van zo'n misverstand, als je uit verschillende culturen komt. Vaak, als ik vrouwen leerde kennen, vroegen ze mij naar mijn kinderen. Dat lijkt onder vrouwen waar ik ze ter wereld ook heb ontmoet altijd de eerste vraag. Eén kind, zei ik dan, een zoon. Nou, dat was beter dan niks, maar één kind, dat is voor een Palestijnse wel erg weinig.
En je man, vroegen ze dan. Mijn man is weg, want die sloeg, zei ik dan - een beetje kort door de bocht. Dat gaf altijd geluiden van herkenning en medeleven. Ja, slaan, dat deden Palestijnse mannen ook wel eens.
En nu woon je samen met je zoon, vroeg iemand me vervolgens. Nee, zei ik, want mijn zoon is al volwassen, die is het huis uit. Dit is het moment dat er een verwarde stilte viel. Ik had de vraag niet goed begrepen en het duurde even voordat ik dat door had. Je enige zoon het huis uit? Maar, wie zorgt er dan voor jou?

   Kijk, dit was een verschil. In Gaza is het leven bepaald niet gemakkelijk, maar niemand is er alleen. Wat er ook gebeurt, je kunt altijd rekenen op je familie. Daar kun je ook gek van worden, dat je nooit alleen bent, maar in Gaza heb je vrijwel geen weeshuizen en geen bejaardenhuizen, iedereen heeft familie die voor je zorgt, hoe jong of hoe oud je ook bent. En als je niets meer te eten hebt dan ga je naar de zoon van je vaders broer, en die geeft je wat je nodig hebt.
Toen er eens op het Palestijnse nieuws was dat er in Frankrijk oude mensen van de hitte stierven, en dat er honderden niemand hadden om hen te begraven waren ze ontzet, in Gaza. Niemand om je te begraven, dat is de ultieme eenzaamheid. Zo zouden zij nooit omgaan met hun ouders, met hun bejaarden. Zij zouden de ouderen altijd respect betonen. Ze zeiden het niet, want ze zijn behalve gastvrij ook ontzettend beleefd, maar ik hoorde ze denken: wat een barbaars land is dat Frankrijk.
En in Kosovo, waar ze minder beleefd zijn, zei een moslimvrouw eens tegen me: bij jullie mag je hond wel op de bank zitten, maar je oude moeder doe je de deur uit.

   Soms moet je eerst op reis, naar een ander land, naar andere mensen, om opnieuw, met frisse ogen naar je eigen leven en je eigen land te kijken. En te ontdekken dat het niet zo eenvoudig is, zoals tegenwoordig vaak gebeurt, om simpelweg te stellen dat de ene cultuur, het ene geloof, superieur zou zijn aan het andere.

   En zo heb ik, toen in Nederland die nare golf van wantrouwen ontstond tegen moslims, meteen gedacht: over wie hebben ze het, als wat ze zeggen niet eens geldt voor mijn mensen in dat afgesloten en traditionele Gaza. Over welke moslims praten ze eigenlijk?
En zo ben ik op onderzoek gegaan in eigen land, ik ben op iftars geweest, in moskeeën, op bijeenkomsten van emanciperende moslima's, ik heb me veel laten vertellen over de koran, en dit is wat ik heb geleerd.

   Dwars op het beeld van de islam die gewelddadig, vrouwenonderdrukkend en autoritair zou zijn, heb ik de koran ontdekt als een boek waarin mensen principieel aan elkaar gelijkwaardig zijn.
Zelfs het idee dat vrouwen gehoorzaamheid verplicht zouden zijn aan mannen komt er niet in voor. Zo horen we die beroemde soera die Mine en Medine voor ons hebben gelezen:
O mensheid, we hebben jullie geschapen uit een man en een vrouw en wij hebben jullie tot volkeren en stammen gevormd, opdat jullie elkaar leren kennen.
Zo heeft onze ene God het bedoeld: Hij heeft de veelkleurigheid geschapen, de diversiteit, en ons opgedragen ervan te genieten en ervan te leren, en elkaar te behoeden. "Voorwaar, de gelovigen zijn elkaars broeders" en "Laat een volk niet een ander volk beledigen."

   En er is nog veel meer. Alle drie grote verhalen gaan over migratie, over de vlucht uit angstland, uit het diensthuis waar we slaven waren, de reis naar de bevrijding.
Uit Egypte naar het beloofde land. Van Mekka naar Medina, om er een nieuwe samenleving te bouwen, schrijft Anton Wessels in zijn komende boek.
In bijbel zowel als in de koran staat centraal dat we ons moeten weren tegen onderdrukking. Ook de onderdrukking van anderen.

   Karen Armstrong dacht dat ze haar geloof was kwijtgeraakt toen ze uit het klooster trad. Maar ze ontdekte het opnieuw toen ze studie ging maken van de oude godsdiensten.
En dit is wat zij ontdekte: dat alle religies in wezen zijn opgebouwd rondom die ene kern die we al bij Confucius tegen komen.
Om de Gouden Regel die we ook vinden in het beroemde verhaal over de rabbijn Hillel, levend in de tijd van Jezus, die door een ongelovige gevraagd of hij het verhaal van zijn geloof kon vertellen staande op één been, en zei: wat jij niet wilt dat jou geschiedt, doe dat ook een ander niet. En er bij vertelde dat de rest van de Thora alleen maar toelichting was bij die ene centrale boodschap.
De Gouden Regel, of met andere woorden: compassie, medeleven, mededogen, erbarmen. Compassie is dat als je 'wij' zegt niet alleen je eigen kinderen, je eigen familie, je eigen volk bedoelt.
'Compassie', staat geschreven in het Handvest dat we hebben uitgedeeld, 'is onze drijfveer om ons onvermoeibaar in te zetten voor het verzachten van het leed van onze medeschepselen, en om recht te doen aan de onschendbare heiligheid van ieder mens, en een ieder, zonder enige uitzondering, te behandelen met volstrekte waardigheid, billijkheid en respect.'
Barmhartigheid, dat is wat de moslims bedoelen als ze bidden: Bismi Illeh al-Rahman al-Raheem - in naam van God, de Barmhartige, de Erbarmer.
Erbarmen is wat we bedoelen als we zingen met de woorden van Huub Oosterhuis: Maar soms wordt lijden opgeschort of dragen mensen het samen. Zo zouden we moeten leven. Amen.

(Het Handvest voor Compassie, een initiatief van leiders uit het jodendom, de islam en het christendom, is al door duizenden mensen ondertekend. U kunt het vinden op www.charterforcompassion.org).
Meer informatie: Why is the charter so important.

Stilte gevolgd door muzikaal intermezzo
- Mon Coeur 's ouvre à ta voix
Uit de opera Samson et Dalila van Camille Saint Saens

Luisterlied Fragile (Sting)

If blood will flow
When flesh and steel are one
Drying in the color of the evening sun
Tomorrow's rain will wash the stains away
But something in our minds will always stay
Perhaps this final act was meant
to clinch a lifetime's argument
That nothing comes from violence and nothing ever could
For all these born beneath an angry star
Lest we forget how fragile we are

And on and on the rain will fall
Like tears from a star, like tears from a star
On and on the rain will say
How fragile we are, how fragile we are

And on and on the rain will fall
Like tears from a star, like tears from a star
On and on the rain will say
How fragile we are, how fragile we are
How fragile we are, how fragile we are

* * * * * * * * *   
Kwetsbaar

Als bloed zal stromen
Wanneer vlees en staal één zijn
Opdrogend in de kleur van de avondzon
De regen van morgen zal de vlekken weg wassen
Maar iets in onze gedachten zal altijd blijven
Misschien was deze laatste zet zo bedoeld
Om de doorslag te geven in een levenslange discussie
Dat er niets komt van geweld en nooit iets kon
Voor allen die geboren zijn onder een boze ster
Laten we niet vergeten hoe kwetsbaar we zijn

Aanhoudend zal de regen vallen
Als tranen van een ster
Aanhoudend zal de regen zeggen
Hoe kwetsbaar we zijn

Aanhoudend zal de regen vallen
Als tranen van een ster
Aanhoudend zal de regen zeggen
Hoe kwetsbaar we zijn, hoe kwetsbaar we zijn
Hoe kwetsbaar we zijn, hoe kwetsbaar we zijn

Geloofsbelijdenis

Ik geloof in de Geest
van leven en liefde,
ver aan mij vooraf,
royaal aan mij vooruit,
maar ook in mij aanwezig.
Soms noem ik Hem God,
Maar het liefste
noem ik Haar Schepper.

Ik geloof in mensen,
gedreven door de Geest,
die mij vóórleven
wat leven betekent
en wat liefde vermag.
Daarom geloof ik in Jezus
en in zoveel anderen
die leefden en leven zoals Hij.

Ik geloof in de Gemeenschap van de Geest:
mensen die samen zich oefenen
in recht doen en vrede stichten,
in breken en delen.

Ik geloof in het goede,
dat wij nu eens verbergen
dan weer openbaren.
En ik geloof dat het goede
het kwade zal overleven;
dat niet het laatste woord
zal zijn aan de dood,
maar aan het leven en de liefde.

Amen.

Tafelgebed

V. Waarom zijt Gij niet hier,
niet overal op aarde, God,
als een hand die geneest,
een woord dat bevrijdt,
als een licht dat nieuwe wegen wijst.

A. Wij zouden herleven,
woestijn zou vruchtbaar worden,
wildernis bewoonbaar,
rotsen zouden in stromen veranderen,
stenen in water.
Wat nu onmogelijk is,
zou mogelijk worden,
er zou een stad van vrede zijn,
een nieuwe aarde.
Hoelang nog moeten wij wachten op U?

V. Wij die uw mensen zijn,
door U gemaakt, geleid, gezegend,
- en door geen andere god -
wij die maar mensen zijn,
ergens tussen geboorte en dood,
biddend tot U,
dit uur van ons leven,

A. Wij roepen U in herinnering,
dat Gij uw trouw hebt toegezegd
tot in de eeuwen der eeuwen, en
dat Gij nooit het werk van uw handen verloochenen zult.

V. Wij roepen U in herinnering wat Gij,
van oudsher, gedaan hebt aan mensen,
aan Abraham, Isaak en Jakob,
aan uw profeten, Mozes en Elia,
aan David, uw koning,
die Gij als een heilige wijnstok geplant hebt,
aan Jezus van Nazareth bovenal,
die is gekomen om uw wil te volbrengen,
die alles heeft volbracht
en onze leidsman ten leven is geworden,
onze waarheid, onze weg.

A. Die op de avond voor zijn dood,
ten teken van de geest die hem bezielde,
het brood genomen en gebroken heeft
en aan zijn leerlingen gegeven met de woorden:
Neemt en eet, dit is mijn lichaam voor u,
doet dit tot mijn gedachtenis.

Zo heeft Hij ook de beker met wijn genomen
en gezegd:
Dit is het nieuwe verbond in mijn bloed,
dat wordt vergoten voor deze wereld,
tot vergeving van zonden.

V. Gedenk die mens, God,
en doe aan ons wat Gij aan hem gedaan hebt.
Zoek ons weer op, kom ons bevrijden,
trek nooit uw handen van ons af.
Open uw hemel boven ons, roep onze namen,
zend ons uw Geest, maak ons tot mensen.

Amen.

Breken en delen:

Arabische muziek Supplication (Sami Yusuf)

Allahumma salli 'ala, Sayyidina, Muhammadin an-Nabiyyi al-ummiyyi,
Wa 'ala alihi wa sahbihi wa sallim.
(O Allah, send your peace and blessings upon our Master Muhammad,
the Unlettered Prophet, and upon his family and companions.)

O My Lord,
My sins are like
The highest mountain;
My good deeds
Are very few
They’re like a small pebble.
I turn to You
My heart full of shame,
My eyes full of tears.
Bestow Your
Forgiveness and Mercy
Upon me.
Ya Allah,
Send your peace and blessings
On the Final Prophet,
And his family,
And companions,
And those who follow him.

O mijn Heer,
Mijn zonden zijn als de hoogste berg.
Mijn goede daden zijn gering in aantal,
Ze zijn zoals een kleine kiezelsteen.
Ik draai me naar U toe,
Mijn hart vol schaamte,
Mijn ogen vol tranen.
Schenk mij Uw vergiffenis en genade.
O Allah, zend Uw vrede en zegen
Aan de Definitieve Profeet
En zijn familie,
En metgezellen,
En zij die hem volgen.

Mine en Medine Durmaz

Lied Scheur de wolken

Scheur de wolken uiteen en kom.
Hier nu wees onze God, wie anders?
Niemand anders heeft ons gezocht,
niemand anders heeft zo geroepen
als een verliefde: dit is mijn lichaam,
open mij, eet mij, hier is mijn hart,
drink mijn ziel, hier ben ik, hier ben ik.
Als een verlorene heb je geroepen
en ons hart draaide om, en hoorde.
Waar ben je nu?
Waar bleef je hartstocht?
Ben je niet meer die ene van toen?

Onze Vader

Al zolang onderweg
van de hemel naar de aarde,
Uw Naam worde geheiligd,
nooit meer in gevechten
van volk tegen volk,
van man tegen man;
Uw Naam worde gedaan en doorgegeven
in gerechtigheid en vrede,
van mens tot mens,
van land tot land,
over heel de wereld.

Laat komen uw rijk
door allen die veranderd zijn
in mensen van vrede en mededogen.
Laat gebeuren in ons midden
wat wij hebben uitgesteld tot in de hemel.

Geef ons heden zoveel inzicht
dat wij weten wat ons werkelijk
tot vrede en toekomst brengt.
Vergeef ons dat wij U tegenhielden
in zoveel mensen,
zoveel eeuwen lang.

En leid ons weg uit de verleiding
tot macht en geweld,
maar verlos ons vandaag nog
van één wereld voor enkelen
en open die wereld
van God en mens met allen.

Amen.

Zegenbede en Wegzending

| Archief/Bijdragen | Archief 2008 ev |

FVRG 2010-09-02 | © copyright 'De Duif', Amsterdam | deduif@xs4all.nl