Bijdrage Jan Andreae - zondag 20 maart 2011

Voorgangers:  Jan Andreae en Astrid Seriese
Thema: Vertragen

1e lezing: Exodus 24:12-18
2e lezing: Laat (L.Nolens)

Laat
Vertraag
Vertraag
Vertraag je stap
Stap trager dan je hartslag vraagt
Verlangzaam
Verlangzaam
Verlangzaam je verlangen
En verdwijn met mate
Neem niet je tijd
En laat de tijd je nemen -
Laat

Overweging
De tussentijd, de vastentijd is de oefening in mededogen met onszelf, onze naaste veraf en dichtbij.
De tussentijd, de vastentijd is de voorbereiding op het belangrijkste christelijke feest in het liturgische jaar: Pasen.

Pasen, vertaald: doorgang, overgang. Van dood naar leven. Verrijzenis uit de dood. Het feest van grote transformatie. Vrijheid, maar niet zonder de dood. Opstaan, maar niet zonder pijn.

De oorspong van Pasen ligt in de joodse traditie. Het joodse Pesach is nauw verbonden met de uittocht uit Egypte, de exodus. In die betekenis komt Pasen en Pesach bij elkaar. Bij elkaar in het begrip: bevrijding.
Mozes ging de berg op en verbleef daar 40 dagen.
De berg is het symbool voor: zich gereed maken. Voorbereidend op de uitreiking van de tien geboden. Die leefregels hebben nog steeds invloed op hedendaagse wetgeving.

Veertig dagen en nachten verbleef Mozes op de berg. Veertig jaar verbleef het volk in de woestijn. Veertig dagen vastentijd voor Pasen. Ook Jezus vastte veertig dagen voor zijn grote taak.
De Arabische Lente, in veel landen na veertig jaar verdrukking en dictatuur.

Lieve mensen:
We dienen ons gereed te maken. Vertragen en stil zijn, als voorbereiding op een nieuwe tijd.
Als ik een bescheiden poging doe de wetten en geboden van God uitgereikt aan Mozes te vertalen naar deze tijd, dan gaat het over inbrengen van waarden. Waarden die ondersteunend zijn, waarden die ons dragen, waarden die ons een hoopvolle toekomst laten zien.

De afgelopen weken heb ik vooral gelet op wanneer ikzelf in contact was met waarden.
Zoals gisteren toen de zon zo doorbraak, de koolmeesjes lonkten naar de nestkastjes van mijn vader, de treurwilg die haar groen gouden kleuren voorzichtig laat zien.

Of zoals zondag 13 maart, toen een paar honderd mensen in Amsterdam een menselijke keten vormden van de Selimeye moskee, naar de Gerard Dou synagoge en toen naar de Oranjekerk. En op elke plek schonken vertegenwoordigers hun heilige boeken aan anderen: Thora, Koran en de Bijbel. Een politieagent zei: “ Het is eigenlijk zo gemakkelijk om een beetje aardig te doen met elkaar.”

Of in de voorbereiding op deze dienst: een wonderschoon gesprek over aanvaarden.
Of mijn enorme ontroering dat het de jongeren in Gaza gelukt is om dinsdag jl. 200.000 mensen op de been te brengen voor een betere toekomst.

Waarden gaan over het goede, waarden gaan over verdiepende wijsheid, waarden gaan over schoonheid.
Maar hoe maken we waarden, hoe komen we ermee in contact.
Waarden ontstaan en worden geboren in de ziel.
Maar door het hedendaagse bombardement van prikkels verliezen we zo vaak het contact met ziel.

Om in contact te komen met onze ziel, als tempel van waarden, is stilte nodig.
Stilte is heel belangrijk.

Want:
Het is immers bijna niet aan te zien, het is bijna niet te verdragen. De straling, de ramp, het geweld, de taal van Kadhafi, de Palestijnen, het enorme protest op symbolen en kleding die een geloofsovertuiging uitdrukken. Lieve mensen, het is toch niet te doen.
“Heb erbarmen”, schreeuwde mijn collega en vriendin Anja toen we na de oorlog de Gazastrook introkken en zagen wat we zagen.

We hebben in deze tijd geruststelling nodig, troost, leren verduren van wat is. Vrouwelijke waarden in de verhardende tijd. We moeten allemaal moeder worden en vroedvrouw. Daar heb je je ziel voor nodig. Want het gevaar van een chaotische tijd is dat als wij gaan vechten tegen allerlei verschijnselen er weinig tijd overblijft om contact te maken met dat wat nodig is en dat wat goed is.

Meer dan 100 miljoen japanners hangen het shintoïsme aan. Een godsdienst is het niet echt te noemen. Het is meer een manier van leven. In die manier van leven wordt deze immense ramp gezien als iets wat bij het dagelijks leven hoort. De hele wereld is één, inclusief rampen. Uit het idée van verbondenheid met alles staat collectiviteit boven het individu. Een collectiviteit die over de grens van het eigen graf heen gaat. Dat is de waarde.
De waarde die zich ook uitdrukt in het Paasverhaal. Sterven aan het kruis ten behoeve van iets dat veel groter is.

Ons grootste menselijke talent is dat we kunnen visualiseren. We kunnen dingen zien die er niet zijn. Alles wat om ons heen is, is gemaakt omdat we dat eerst gevisualiseerd hebben.
We kunnen met onze menselijke geest ook in de tijd reizen. We kunnen een beeld maken over hoe het er over vijf jaar uit zou moeten zien. We kunnen ook terug gaan in de tijd en ons herinneren hoe het was. Maar vooral: we kunnen vooruitdenken. Wij noemen dat in onze dagelijkse taal: fantaseren. En als we cynisch zijn, zeggen we tegen de ander: joh, je bent een fantast. Maar in de wereld van de fantasie, zit creatie.

In die onzichtbare altijd positieve werkelijkheid bevinden zich de wortels van de ziel.
Echter onze haast, onze drukte, onze overprikkeling houdt ons heel vaak weg van die werkelijkheid.

Als je wilt weten wat de wereld van de ziel is? Dat is alles wat je ontroerd.
En om daar bij te komen is rust nodig. Zodat Ik een gesprek met Ik kan hebben over alle onbeantwoorde vragen.
Laten we het uitproberen. Laten we stil zijn.

En stel je zelf de vraag, ooit al geformuleerd door Socrates: Wat is voor mij een goed leven?
En wat is mijn levenstaak hier op aarde, op deze wereld?
Wat moet ik doen!

Laten we nog stiller worden en een poging doen om al onze zintuigen tot rust te laten komen. Dat doen we door ons te concentreren op de ademhaling in de buik. Opgaan en neergaan, rijzen en dalen, rijzen en dalen, rijzen en dalen.

Samen stil zijn is stiller dan alleen stil zijn. Als we luisteren naar gezamenlijke stilte en als je de stilte kan verduren dan ontstaat er een heilig moment.

Daar is vastentijd voor bedoeld. Voor stilte en inkeer. Daar komt kennis en inzicht uit voort. Zonder dat wordt je een vreemdeling.

Delf mijn gezicht op, maak mij mooi
Wie wordt ontmaskerd wordt gevonden
En zal zichzelf opnieuw verstaan
En leven bloot en onomwonden
Aan niets en niemand meer ten prooi
Delf mijn gezicht op, maak mij mooi.

Dat is het verhaal van Pasen. Dat is het verhaal van verrijzenis. Dat vraagt voorbereiding en alle grote tradities spreken daarover: Boeddha roept op tot meditatie, Mohammed roept op tot de Ramadan en tot dagelijks vijf maal bidden. Ook Jezus vastte veertig dagen.

Ik sprak deze week met een vrouw hoog in de top van Nederland bv. Omdat ze zaken echt aan de kaak durft te stellen wordt ze nu heel subtiel, maar bijna gewelddadig uit haar functie geduwd. Met tranen in haar ogen zei ze tegen me: Jan, het is wat het is. Het is wat het is.

Dwars door de pijn verscheen er een grote ontroerende wijsheid.
Parsival op weg naar de heilige graal. Par si vallee: om daar te komen moeten we altijd dwars door het dal.
Door de dood naar een nieuwe bevrijdende werkelijkheid. Laten we stil zijn. Want alleen zo kunnen we in contact komen met de woorden die wij Jezus in de mond gelegd hebben. Niets is onmogelijk en zo is dat.

Archief alle overwegingen 2011 en de voorgaande jaren

FV & RG 2011-03-26 | © copyright 'De Duif', Amsterdam | deduif@xs4all.nl