Bijdrage
Diana Vernooij en Mercede Hashemi
zondag 28 augustus 2011
"
... Liefde klinkt mooi,
het klinkt ongevaarlijk, zelfs een beetje zoetsappig.
Maar passie, dat woord is beladen:
we weten dat er gevaar op de loer ligt bij passie,
daar kun je problemen mee krijgen.
Wij van dit koude natte kikkerlandje
laten ons niet door passie drijven, toch?
Dat is iets voor de warme landen, voor de tango,
voor de crime passionel, voor Perzische gedichten.
Met passie denk je aan vallen op foute mannen,
of foute vrouwen – het type dat je alles van waarde
weet afhandig te maken om je daarna te verlaten.
Aan een passie ben je overgeleverd, het stuurt jou aan
in plaats van dat jij het stuur in handen hebt.
Niets voor ons, toch?..."
Zesde
viering:
Als je alleen al aan liefde denkt, word je opnieuw geboren, dan word je gekend.
Voorgangers: Diana Vernooij en Mercede Hashemi
1e lezing: 1 Kor 13:1-3
2 lezingen: Ahmad Jami
Inleiding en welkom
Goedemorgen lieve mensen, hartelijke welkom. Of je nu nieuw bent in De Duif of vaker komt – fijn dat jullie er zijn. In de zomer maken wij speciale diensten, nodigen mensen uit, halen bijzondere muziek binnen. Daarom: welkom aan Mercede Hashemi, met wie ik deze viering heb voorbereid en die klassieke Perzische muziek zal zingen.
Mercede: afgestudeerd in Perzische literatuur, werkzaam in het speciaal onderwijs, geeft zangles in haar vrije tijd...
“Met je eigen geliefde cultuur en religie opnieuw geboren worden in een andere wereld.” – zo heb ik de dienst van vandaag in de folder van de zomerserie ‘Zeven maal opnieuw geboren’ aangekondigd. En ik dacht daarbij aan buitenlandse kunstenaars in Nederland.
Als je, zoals Mercede, afgestudeerd bent in Perzische literatuur en klassieke Perzische zang hebt gestudeerd, vele jaren lang in Iran – dan is opnieuw geboren worden in Nederland een klus. Mercede werkt in het speciaal onderwijs en in haar vrije tijd geeft ze zangles, werkt voor de Iraanse vrije radio Zamaneh en ze treedt, veel te weinig, op.
Zeven maal opnieuw geboren, zeven maal om mens te worden. Het is de leidraad voor onze zomerserie en voor vandaag. Opnieuw geboren worden – jezelf heel anders leren kennen – het leven nieuw uitvinden, een vreemde passie stroomt door je bestaan. Alleen al het besef van passie en liefde maakt je nieuw. Hierover gaan onze teksten en hierover zingt Mercede.
Aan het begin van deze dienst moet ik jullie iets vertellen over de muziek die we gaan horen, want voor westerse oren is de Radif, de klassieke Iraanse muziek, vreemd en onnavolgbaar.
Perzische klassieke muziek heeft dezelfde principes als Arabische, Turkse en Indiase muziek. De geschiedenis begint zo’n 550 jaar voor Christus. De Perzische muziek heeft veel veranderingen ondergaan, ook in deze eeuw onder invloed van het westen. Het eerste instrumentale nummer wat we straks gaan horen is zo’n door het westen beïnvloed muziekstuk. De andere muziekstukken zijn klassieker.
Wat is er nu bijzonder aan: de muziek is deels vastgelegd, deels geïmproviseerd. De muziek is complex, een vast ritme ontbreekt of neemt allerlei vormen aan. Ook de noten zijn complex. Wij kennen hele en halve noten in het westen. De radif kent ook driekwart en vijfkwartnoten, wat in onze ongeoefende oren in eerste instantie als vals overkomt.
De improvisaties zijn gebaseerd op een model, de radif, dat een student uit zijn hoofd moet leren voordat hij zijn eigen stijl kan ontwikkelen. Mercede vertelde me dat zij vele jaren urenlang haar leraar heeft moeten nazingen, want het zingen van de radif mag niet van papier geleerd worden, maar moet worden overgedragen door een leraar. De woorden komen van de grote klassieke teksten uit de Perzische literatuur. Pas als iemand afgestudeerd is mag zij op eigen teksten zingen en improviseren. Mercede zingt voor ons de teksten van haar eigen geloof: de poëzie van Ahmad Jami, een meester uit de 10e eeuw van het Sufisme, de mystieke tak van de Islam.
Vaak worden zang en instrumenten gecombineerd, vandaag niet. Mercede zal zonder begeleiding zingen en verder heb ik instrumentale muziek uitgezocht uit dezelfde traditie. De instrumenten van de instrumentale muziek zijn de santour, een soort cimbaal met 72 snaren, de tar, een luit met lange hals, de kamancheh, een soort viersnarige verticale viool, en de dombak, een handtrommel.
De klassieke Perzische muziek is tegenwoordig verboden in Iran, het is het regime te weinig islamitisch. Vrouwen mogen sowieso niet zingen, maar de radif wordt tegenwoordig vooral in ballingschap overgedragen. Mercede is zo’n lerares in ballingschap, en vandaag zal ze voor ons mystieke teksten zingen. Wij zullen de teksten die zij zingt ook lezen.
Ik wens ons allen een hele inspirerende viering.
Eerste lezing van Ahmad Jami
Een hart zonder liefde is geen hart,
een lijf is aarde en water als het geen passie kent.
Wordt door de liefde geboeid tot je verlost wordt,
neem de pijn van liefde in je hart, tot er vreugde is.
Tweede lezing van Ahmad Jami
De wijn van liefde geeft je warmte
zonder dat ben je zwaarmoedig en op jezelf gericht.
Als je alleen al aan liefde denkt
word je opnieuw geboren,
dan word je gekend.
Duizenden wijzen zijn van deze wereld verdwenen
zonder dat ze liefde kenden.
Naam noch teken is van hen gebleven
en niemand kent hun legende.
Overweging
Toen ik de mensen bij de voorbereiding op deze viering vroeg of ze een passie hadden, kreeg ik een paar keer een wat besmuikt antwoord: “nou nee, hoor”. Maar na wat doorvragen blijkt uiteindelijk iedereen wel ergens vol vuur over te zijn. Of dat nu literatuur is: “als ik een mooie zin zie, dan is mijn dag goed”, of het verkeren in de natuur “ja, ook ik omarm bomen”. Mensen kunnen voor van alles een passie hebben, voor vreemde landen en ontmoetingen, voor praten met god of hun overleden geliefde. Mensen hebben een passie om nieuwe uitdagingen in het werk aan te gaan. Ergens is er altijd wel iets wat boeit, wat inspireert, wat vervulling geeft.
Hoe is je leven als niets je grijpt, niets je echt boeit, als je er niets is waarvan je harts-tochtelijk houdt, als niets de moeite waard is om voor door het vuur te gaan? Aarde en water zegt Ahmad Jami, een lijf is aarde en water zonder passie. Een dreunend gong, een schelle cimbaal, zegt Paulus. Een hart zonder liefde is geen hart maar een pomp.
Liefde klinkt mooi, het klinkt ongevaarlijk, zelfs een beetje zoetsappig. Maar passie, dat woord is beladen: we weten dat er gevaar op de loer ligt bij passie, daar kun je problemen mee krijgen. Wij van dit koude natte kikkerlandje laten ons niet door passie drijven, toch? Dat is iets voor de warme landen, voor de tango, voor de crime passionel, voor Perzische gedichten.
Met passie denk je aan vallen op foute mannen, of foute vrouwen – het type dat je alles van waarde weet afhandig te maken om je daarna te verlaten. Aan een passie ben je overgeleverd, het stuurt jou aan in plaats van dat jij het stuur in handen hebt. Niets voor ons toch?
Maar is dat zo? Is dat de essentie van passie, dat fatale en vernietigende?
Er is meer in ons gaande dan we onszelf en anderen vertellen, meer dan we onder ogen durven zien. We hebben opbouwende krachten en ook destructieve krachten in onszelf. Iedereen ontvouwt meerdere verhalen in haar of zijn leven. We zoeken allemaal geluk en willen ons ontplooien. Je gaat een zoektocht, soms gericht, soms radeloos. En soms dient zich iets aan, als passie, onverwacht en alles verstorend. Passies neigen verslindend te zijn als je ze lang hebt genegeerd.
Hoe had uw leven eruit gezien als u geen risico’s was aangegaan, niet uw angst had overwonnen en achter die ene passie was aangelopen? Wellicht komt er nu een mooi beeld te voorschijn, van een glad leven – waar u alles meer voor elkaar had. Maar zou u er gelukkig zijn, zou u er krachtig en onafhankelijk zijn, gekruid door het leven, of zou u sacherijnig of misschien wel neerslachtig zijn omdat het leven zo saai en voorspelbaar bleek?
Zonder passie was ik bij mijn jeugdliefde gebleven zijn op de flat waar ik ongelukkig was. Zonder passie was ik ambtenaar gebleven en had ik niet dat fantastische maar helaas onrendabele centrum geleid. Zonder passie had ik het avontuur met mijn lief nooit aangedurfd, omdat zijn situatie als vluchteling hopeloos leek. Zonder passie was ik niet overspannen geraakt en was ik niet minder gaan werken om meer tijd te hebben om te schrijven.
Wat is er vervullender, dan iets te schrijven dat helemaal geschreven is zoals het geschreven moet zijn? Wat is vervullender dan te kijken naar een schilderij dat je aandacht volledig absorbeert en je helemaal vurig maakt van binnen? Wat is opwindender dan de muziek in je ziel te laten stromen, je lijf te laten vullen en te dansen? Wat is geweldiger dan heel erg dichtbij je geliefde te zijn en haar kwaliteiten op te roepen die je verrukken? Wat is uw passie?
Het is eng om je passie te volgen. Dat wat jou fascineert, wat jou energie geeft, wat jou opzweept, mag dat wel, kan dat wel – is dat niet gevaarlijk? We hebben geleerd voorzichtig te zijn, je niet mee te laten slepen een ongewis avontuur in. Niet alleen seksuele passie vinden we gevaarlijk. Toen ik mijn vaste baan bij de gemeente opzegde om mijn passie te volgen en het bezinningscentrum te gaan leiden, riep mijn vader uit: “en je pensioen dan?”. Hij die altijd zijn hart was gevolgd in zijn werk – nooit gebleven was uit zekerheid, hij hoopte voor mij op een gelukkig leven zonder de pijn van passie. Want de pijn, die hoort bij de passie. Pijn van achterlaten, van breuken, van verwarring en pijn van het gemis, de pijn van opnieuw beginnen, de pijn van alleen zijn.
Mensen die groot zijn geworden in een totalitair systeem kunnen een enorme passie ontwikkelen voor vrijheid, voor de vrijheid van denken, het je vrij uiten, voor het maken van eigen keuzen. Ze hebben er alles voor over dat te veroveren. Ze verlaten huis en haard, ondergaan jarenlange ellende in asielzoekerscentra, missen hun achtergelaten kinderen, en vinden dan hun diploma’s niets meer waard en zijn hun vak kwijt. En toch is het die pijn allemaal waard.
Ja, passies zijn hot stuff, passies zijn gevaarlijk – maar ze zijn het zout van het leven, ze zijn de kracht die de echte jou te voorschijn haalt, die jou in je grootsheid doet ontwaken, die jou in contact brengt met het Allerbelangrijkste in het Bestaan.
Wat is het als de passie toeslaat tussen twee mensen? Sommige mensen zeggen: het is de seksuele aantrekking. Dat is vast ook wel zo, maar wat is seksuele aantrekking – is dat alleen maar iets lichamelijks en daarmee klaar? Ik weet zeker van niet.
Als ik denk aan de liefdes in mijn leven dan heb ik via hen prachtige kwaliteiten leren kennen: intellectuele vrijheid en ook zachtheid en ruimhartigheid. Ik heb geleerd wat lef was, een wilde vrije avontuurlijke vrolijke geest en ik heb concentratie en stabiliteit, en scherpzinnige compassie leren kennen.
Als je verliefd wordt, zie je iets in de ander dat je begeert, iets dat je lijfelijk wil genieten, maar ook geestelijk volledig in je op wil nemen. Iets van die ander brandt in je ziel. Je beseft een leegte in je bestaan. Tegelijk zie je de fantastische kwaliteit die die ander belichaamt, en ook dat die kwaliteit precies in jouw leegte past. De beperkingen van je eigen leven wil je overstijgen, de patronen die je bekend zijn doorbreken – opnieuw geboren worden.
En dat geldt niet alleen voor de passie voor een geliefde. Je passie, waar het ook voor is, laat je een kwaliteit van Zijn zien, die voor de rest van de wereld misschien vanzelfsprekend is, maar voor jou een eyeopener is. Voor jou is het alsof je er al je hele leven op hebt zitten wachten om dit ontbrekende stukje kwaliteit in je leven op te nemen. Je kende die kwaliteit niet, althans niet zó. Dat wil je meemaken, consumeren, jezelf in verliezen, jezelf opnieuw in leren kennen. Het zijn kwaliteiten van het Zijn, goddelijke kwaliteiten, waar je nog geen contact mee had, en waar je plotseling mee in aanraking komt.
Bij je eerste grote liefde maak je de fout te denken dat de kwaliteiten die je ontdekt hebt afhankelijk zijn van de persoon die ze draagt. Je kunt niet zonder die ander, en je neemt het hem kwalijk als hij niet voortdurend zijn kwaliteiten uitdraagt. Tot je beseft dat je in contact bent gekomen met iets groots dat zich ook in jou kan ontwikkelen. Wat je ook geweldig vindt aan die ander – deze kwaliteiten kunnen onderdelen van jouw eigen bestaan worden, omdat je de passie hebt toegelaten, hebt verkend en bent gaan belichamen.
Uiteindelijk komt alle passie voor je werk en je hobby’s, passie voor de natuur, passie voor Schoonheid, Kunst en Waarheid, passie voor geliefden in één ding samen. Alles komt samen in passie voor het leven, passie voor de goddelijke dimensie. Ik zou het willen noemen: passie voor God in jouw bestaan.
Koester je passies, geef er tijd aan in je leven, doorgrond wat het is wat je te pakken heeft. Jouw passies zijn uniek, vervullend en vreugdevol. Geef ze voeding en leer ermee je leven te kruiden, je omgang met anderen te verrijken en jezelf te ontwikkelen en ontplooien.
Jouw leven ís contact met jouw passie, met de levende stroom van je ziel die zich wil ontplooien. Verberg je niet!
Voorbeden
Laat ons bidden voor onszelf,
en iedereen die zoekt naar vervulling in het leven;
dat wij het vuur in ons leven ontdekken
en het lef hebben om opnieuw geboren te worden.
Laat ons hart zijn bij de mensen die ons na staan,
en laat ons net zo veel liefde voelen voor wie we niet kennen.
Moge ons hart overlopen van mededogen en warmte.
Laat ons zijn bij al degenen die opnieuw geboren worden
tussen dictatuur en democratie, Libië, Syrië, Irak, Egypte en ook Iran
moge de passie hun hart doen zwellen,
hun vastberadenheid en geduld doen groeien
en de weg van vergelding naar vergeving doen vinden.
Laat ons bidden voor mensen die ziek zijn of wanhopig,
mensen die angst hebben of in tergende onzekerheid leven,
Laat ons bidden voor alle mensen die lijden aan het leven,
dat zij de troost van de Krachtige en Tedere midden in hun leven zullen ervaren.
Amen.
Zegenbede
Moge de Krachtige en Tedere dicht bij ons zijn de komende dagen
en alle dagen in ons verdere leven.
Moge zij onze ogen en onze armen openen
opdat wij onverschrokken en met heldere aandacht
het leven kunnen nemen zoals het komt.
Moge ons diepste wezen, de goddelijk passie in ons leven,
ons daarbij lef schenken en heel veel liefde, amen.
FV/RG 2011-09-05 | © copyright 'De Duif', Amsterdam | deduif@xs4all.nl