Bijdrage
Diana Vernooij
zondag 26 februari 2012
Voorganger: Diana Vernooij
Lector: Fred Vos
Zang en gitaar door Barbara Wessel, Jasper Merle
Thema: Het hart ontwaakt
Eerste lezing: Uit de teksten van Pema Chödrön
Tweede lezing: Marcus 1; 12-15
“ ... Pema Chödrön beschrijft de alledaagse zaken
die ons hart doen ontwaken:
zorgvuldig je bril oppoetsen, je haar borstelen,
alles wat je met zorg doet.
Het hart ontwaakt op momenten van waardering,
op het moment van opgaan en genieten van kunst en muziek,
... als we ons niet vasthouden,
als we onszelf niet beschermen tegen leed ...
Het hart ontwaakt als we het durven laten breken
...”
Opening van Pema Chödrön
We denken dat we aardig zijn voor onszelf als we ons tegen leed beschermen. In werkelijkheid worden we alleen maar banger en verharden en vervreemden we van onszelf.
Maar als we ons niet afsluiten en ons hart laten breken, ontdekken we onze verwantschap met alle wezens.
Lied ‘Niets blijft’ gezongen door Barbara Wessel
Tekst: Angela Groothuizen
Hoeveel liedjes je ook zingt,
Welke bergen je ook bedwingt
Hoeveel brieven je ook schrijft,
niets blijft.
Hoeveel ruggen je ook recht,
welke steen je ook verlegt
hoeveel liefde je ook brengt,
niets blijft,
niets blijft,
niets blijft.
Maak maar reizen, bouw kastelen,
of paleizen ‘kan het schelen,
Zie het licht in elk idee,
waai met alle winden mee.
Ook al mis je geen seconde,
ook al mors je geen minuut,
ook al leef je ongeschonden,
al je uren resoluut,
ook al ben je sterk en weerbaar,
het is hard en onverteerbaar,
maar de tijd is onomkeerbaar,
niets blijft,
niets blijft,
niets blijft.
Hoeveel feesten je ook feest,
welke boeken je ook leest,
wat voor ziekte je ook krijgt,
welk gevaar je ook bedreigt.
Er is niets wat echt beklijft,
hoeveel dromen je ook droomt,
niets blijft,
niets blijft,
niets blijft.
Niets blijft,
maar alles stroomt.
Welkom en inleiding
Goede morgen lieve mensen, hartelijk welkom op deze allereerste dag in de 40-dagentijd.
Fijn dat jullie er zijn en we samen de aftrap kunnen geven aan onze nieuwe serie “De dood overwinnen en het leven aannemen”. Deze serie volgen we gedurende de komende weken, in wat van oudsher de lijdenstijd heet, de tijd waarin het lijden en de dood van Jezus wordt herdacht - en vooral ook de verrijzenis van Jezus op Pasen wordt gevierd.
Welkom ook aan Barbara Wessel en Jasper Merle die voor ons komen zingen.
Het is voorjaarsvakantie, en dirigent en pianist genieten van hun vakantie. Geen koor dus. Om die reden heb ik Barbara en Jasper gevraagd te komen zingen.
Barbara Wessel zingt klassiek en ik ken haar van haar werk als zangeres tijdens uitvaartvieringen.
Jasper zong voor ons tijdens de stilteviering vorig jaar januari.
“De dood overwinnen en het leven aannemen” is ons prachtige thema dit jaar.
We vieren immers met Pasen het overwinnen van de dood door Jezus en dat is iets groots. Maar voordat u mocht gaan zuchten dat dat wel erg zwaar klinkt en van lang geleden: we hebben dit thema actueel gemaakt.
We hebben deze weken het thema op onszelf betrokken, op onze levens. Waarin hebben wij met dood te maken, met onze dood, met die van anderen. Kunnen wíj de dood overwinnen en het leven aannemen? En hoe ziet dat er dan uit?
We hebben de aloude thematiek naar het heden vertaalt en stappen graag samen met u de komende weken in de verrassing. We nodigen u uit om deze weken in uw eigen leven de dood te overwinnen en het leven aan te nemen.
Vandaag starten we met ons hart, ons ontwakend hart. Het is de basis: als we ons hart gesloten houden, dan zullen we niet begrijpen wat het leven aannemen inhoudt. We zullen nooit echt beseffen dat ook wij de dood kunnen overwinnen.
In deze serie van zes zondagen vooraf aan Pasen, en ook met Witte Donderdag en op Goede Vrijdag en met Pasen zelf oefenen we ons aannemend hart. Ons ontwaakte en liefdevolle hart kan het lijden in zich opnemen en het kan warmte geven. Het zijn niet de omstandigheden die maken dat we lijden aan het leven, maar het zijn onze reactie erop.
Laten we ons hart tot spreken brengen
en er nu
in stilte naar luisteren.
Lied ‘Laat je maar dragen’ door Jasper Merle
Stap voor stap over het land
Het land is leeg, ruimte zonder einde
Stap na stap, hier op het land
Ik ben alleen, niemand om me heen
en ik weet niet waar ik heen ga
Ik weet alleen maar dat ik hier ben
Luister naar de zee, ik luister
De zee zingt, zingt…
Laat je maar dragen, ik draag je wel
Laat je maar dragen, ik draag je wel
Verbind me, verbind me, verbind me
Met het water, de aarde, het vuur en de lucht
Al m’n verleden, al m’n verhalen
Ik geef alles aan je terug
Luister naar de zee, ik luister
De zee zingt, ze zingt …
Laat je maar dragen, ik draag je wel
Laat je maar dragen, ik draag je wel
Als het teveel is en je weet niet waar je bent
Als de weg te donker is, niemand je herkent
Als ’t te zwaar is en je weet niet meer waarheen
Als ’t je te leeg is, niemand om je heen.
Eerste lezing van Pema Chödrön
Ons hart ontwaakt op momenten dat we voor dingen zorgen, als we onze bril schoonmaken of ons haar borstelen.
Het ontwaakt op momenten van waardering, als we opmerken hoe blauw de lucht is of de tijd nemen om naar de regen te luisteren.
Het ontwaakt op momenten van dankbaarheid, als we ons een vriendelijk gebaar herinneren of beseffen hoe moedig iemand is.
Het ontwaakt door middel van muziek en dans, kunst en poëzie.
Elke keer dat we onszelf niet meer tegenhouden en naar de wereld om ons heen kijken,
elke keer dat we in aanraking komen met verdriet,
elke keer dat we in aanraking komen met vreugde,
elke keer dat we onze rancune en klachten laten varen,
op die momenten ontwaakt ons hart.
Lied ‘Live, love, grow’ door Barbara Wessel
Live, live, live
our fields and woodlands need you,
our hopes and blessings speed you
and may the fair gods lead you.
Love, love, love,
the winds and storms that bend you
and yield tho' they would rend you
the sun and rains that tend you.
Grow, grow, grow,
till never tree shall shade you,
till homage proud is paid you
and climb to him who made you.
Overweging
Het nieuws over het skiongeluk van prins Johan Friso en de gevolgen heeft Nederland flink in de greep gehad afgelopen week. Waarschijnlijk zijn velen van u, net als ik, geschrokken van de ernst van zijn situatie en beseffen we weer al te goed hoe kwetsbaar een mensenleven is, of je nu prins bent of niet.
We weten het wel, lijden en dood vallen niet te ontkennen, ook in ons eigen leven niet. Wij allemaal lijden persoonlijk onze verliezen. Dierbaren ontvallen ons, ons succes is tijdelijk, onze zekerheden onzeker. Uiteindelijk zal ook onze eigen gezondheid en leven ons ontvallen. En in deze tijd beseffen we meer dan ooit dat we ook onze maatschappelijk zekerheden verliezen. We weten niet hoe de wereld er door deze dubbele crisis voor ons gaat uitzien.
En dan gaan wij in zo’n tijd een thema aansnijden dat niet mals is. We vragen om het ontwaken van ons hart. Hebben we niet juist nu behoefte aan het afsluiten van ons hart? Even wat minder voelen, even wat afleiding en wat leuks?
We lazen in de tekst dat we dénken dat we onszelf beschermen als we ons afschermen van lijden. Maar dat is niet zo, we worden juist banger. En als we banger worden verharden we ons innerlijk en vervreemden van onszelf.
We reageren allemaal verschillend op het lijden in ons leven. Wat we delen is onze natuurlijke eerste reactie om ervan weg te gaan. In de rouwverwerking geldt dat als het eerste stadium: ontkenning. We willen er niet aan, we proberen het weg te denken, ‘het is niet zo’. Daarna komen er andere reacties: woede, depressie, angst, drama, slachtofferschap, marchanderen of verwijt – dit kan allemaal in ons opkomen als we met ongeluk of lijden worden geconfronteerd. Ik herinner me dat ik innerlijk boos werd op een vriendin die een vergevorderd stadium van kanker had. Een woede in mij zei: “Stel je niet zo aan, doe gewoon”. Dat was een onzinnig reactie, besefte ik zelf. Tegelijk is er niks mis mee, met dit soort gedachten en emoties. Het is heel erg menselijk. Belangrijk is dat je er niet intuint. En dan bedoel ik daarmee dat je niet gelóóft wat je denkt en voelt. Als ik geloofde dat mijn vriendin zich echt aanstelde, dan had ik haar onrecht gedaan. Ik was het die er niet aan wilde, wat er met haar aan de hand was.
We hebben een prachtig symbool in onze traditie dat ik vandaag tevoorschijn heb gehaald: Het Heilig Hart van Jezus. Vroeger hadden we thuis een Heilig Hart beeld. Jezus die zijn ene hand opheft en zijn andere hand naar zijn hart wijst, dat uit zijn lichaam is gesprongen met stralen en al. Dit prachtige zoete plaatje, dat ik hiervoor heb neergezet en dat ook van de voorkant van het boekje afspat, heb ik in een winkeltje gekocht in Vaticaanstad, tussen de rozenkransen, de kruisbeelden en andere religieuze prullaria. En hoewel het een erg hoog kitschgehalte heeft vind ik hem prachtig. Een stralende aanwezigheid vanuit het hart – daar draait het om.
Pema Chödrön beschrijft de alledaagse zaken die ons hart doen ontwaken: zorgvuldig je bril oppoetsen, je haar borstelen, alles wat je met zorg doet. Het hart ontwaakt op momenten van waardering, op het moment van opgaan en genieten van kunst en muziek. Het ontwaakt als we ons niet vasthouden, als we onszelf niet beschermen tegen leed, als we onze verharding loslaten, onze rancune en zelfbescherming laten varen. Het brengt ons helderheid, verwondering en dankbaarheid. Het hart ontwaakt als we het durven laten breken.
Jezus heeft dat goed beseft, hoe dicht bij elkaar succes en falen liggen, angst om groots te zijn en angst om te sterven. Hij gaat de woestijn in, nadat hij is erkend door de hemel. In jou vind ik vreugde, roept de hemel hem toe. In jou vind ik vreugde: dat is zonder voorwaarden, daar hoeft hij alleen maar zichzelf voor te zijn, niets meer en niets minder. Wat een zachtmoedige erkenning. Toch trekt Jezus zich direct terug in de woestijn, in de dorre omgeving van overleven en beproefd worden. Het is intrigerend waarom hij dat doet, wat drijft hem die woestenij in? Ik vermoed dat het ook voor hem beangstigend is om helemaal aanvaard te zijn zoals hij is, om helemaal te mogen zijn zoals hij is, helemaal groots. De angst om groots te zijn is levensangst, hij bestaat echt. Misschien gaat het wel om dezelfde angst, bij levensangst en doodsangst. Misschien is het de angst om hier helemaal in het moment te zijn dat voorbijgaat.
Jezus overwon zijn angst, hij overwon de Satan in de woestijn. En hij ging zijn roeping achterna en werd onze Messias. En we weten waar dat eindigde, op Goede Vrijdag en met Pasen. Jezus werd gedood en heeft de dood overwonnen.
De dogmatische versie van Pasen zegt dat Jezus lijfelijk is opgestaan uit de dood, en dat hij met dat lichaam opsteeg naar de hemel. Hoe het ook zij, ons is dat niet gegeven. Onze lijfelijke dood kunnen wij niet ongedaan maken. We zullen sterven – dat is zeker. Maar de macht van de dood is niet het feit dat wij sterven, de macht van de dood is onze angst voor de eindigheid.
Er zijn namelijk twee soorten angst. De functionele angst waarschuwt ons om te vluchten als er brand uitbreekt. Die angst zullen we nooit overwinnen en dat is maar goed ook – het is onze overlevingsdrang. De tweede soort angst is de mentale angst, de angst die tussen de oren zit. Deze angst wordt opgeroepen door onze ideeën en denkbeelden. We zijn bang voor verlies, voor afscheid, voor aftakeling, voor sterven, voor eenzaamheid – ja wij zijn zelfs bang om voluit en groots te leven. Dit is de macht van de dood over ons, dat we er bang voor zijn, bang voor de dood, bang voor het leven. De enige manier om de angst te overwinnen is door haar recht in het gezicht te kijken en naar haar toe te gaan. Dat is simpel en tegelijk ook heel moeilijk. Als we de angst overwinnen, overwinnen we de dood. De dood is overwonnen als we de angst hebben overwonnen. We gaan dan nog steeds dood, alleen is dat niet zo’n ramp meer.
Er is een Tibetaanse meditatiemethode die ik vaak toepas als de emoties me te veel worden en de angst me bij de keel grijpt. Simpel gezegd komt het erop neer dat je je openstelt voor de emoties die je liever kwijt bent: schrik, woede, angst, pijn. Je ademt ze in, neemt ze helemaal in je op. En je ademt al je liefde of dankbaarheid of begrip of mededogen uit, als het tegengif van wat je schrik aanjaagt. Je neemt dus op wat je het liefst af zou willen stoten, je ellende, en wat je zou willen vasthouden, je geluk, dat adem je juist uit en laat je los. En opnieuw: bij de inademing adem je de ellende in en bij de uitademing adem je zachtheid uit.
Het is een tegennatuurlijk gedrag waarvan je misschien denkt: ik ben daar gek, ik ga niet inademen wat ik kwijt wil! Maar het is een meditatie die je angst voor pijn vermindert en die mededogen en vriendelijkheid oproept. Kortom, de meditatie doet je hart ontwaken. Het effect is te vergelijken met een liefhebbende moeder die haar boos en verdrietig kind omarmt. En je bent het beide, het boze kind en de liefhebbende moeder.
Ik raad het je aan, deze meditatiemethode: je wordt er onverstoorbaar van, krachtig en teder, allemaal tegelijk. Adem alle pijn in en adem al je liefde uit.
Pema Chödrön heeft veel vertelt en geschreven over de ervaring van angst en pijn. Ergens schrijft ze over succes en falen, over geluk en ongeluk, en ze zegt dat je ze beide in je leven nodig hebt om een evenwichtig mens te worden. Geluk en succes maken je energiek maar teveel geluk en succes maakt je onverdraagzaam en onbuigzaam. Ongeluk en falen maken je zacht maar teveel ongeluk en falen maakt je zwak, krachteloos. De ervaringen van geluk en ongeluk zijn allebei nodig om tot een evenwichtig mens uit te groeien, tot een krachtig en teder mens. En het hart ontwaakt als ze er allebei mogen zijn.
Wanneer ontwaakt het hart? Het hart ontwaakt op momenten van waardering. Het ontwaakt als we ons niet vasthouden, als we onszelf niet beschermen tegen leed, als we onze verharding loslaten, onze rancune en zelfbescherming laten varen, als we het leven waarderen, wat het ook brengt.
Laten we het beide omarmen: het geluk én het lijden dat op ons pad komt. Het is niet ingewikkeld. Je kunt het want je voelt het. Als je hart ontwaakt voel je dat. Je verzacht en alles wordt lichter en warmer en kwetsbaarder en kostbaarder.
De tijd is aangebroken, het koninkrijk Gods is nabij. Ieder moment opnieuw kan je beseffen dat je leeft, dat het kostbare geschenk van leven je gegeven is hier en nu. Laten we het leven aannemen!
Lied ‘Kom, kom’ door Jasper Merle
Kom, kom, wie je ook bent
Schande is hier onbekend.
Al zwoer je duizend eden
die je keer op keer weer brak.
Kom, blijf komen, kom.
Dolende, ootmoedige,
onthechte vreemdeling,
kom.
Kom, kom, wie je ook bent
Minnaar van het heengaan
Minnaar van de dood
Kom, kom, wie je ook bent
Dit is geen karavaan van wanhoop
Dolende, ootmoedige,
onthechte vreemdeling, kom.
Kom, kom, wie je ook bent
Schande is hier onbekend.
Al ben je duizendmaal vertrokken
Blijf komen kom.
Kom, blijf komen, kom.
Geloofsbelijdenis
God, in de leegte zocht ik je,
en ik heb je niet gevonden.
In de drukte heb ik je gezocht,
en ook daar was je niet.
Toen keek ik in mijzelf,
daar zat je al te wachten
en alles was in jou
dus alles was in mij.
Jij bent – ik ben
dat geloof ik.
Tafelgebed
Brood en wijn delen met elkaar is
delen in vreugde, delen in verdriet;
delen in rijkdom en delen in armoede;
delen van lichaam en geest.
Samen delen we het leven,
jij en ik, en al degenen die wij ontmoeten.
Kijk elkaar aan, maak contact,
zie en luister naar de stilte van hier en nu.
Wees je bewust van dit moment van waarheid.
Ooit is dit begonnen,
uit vriendschap en betrokkenheid,
uit solidariteit en liefde.
Wij delen vandaag brood en wijn,
als tekenen van leven en van samenzijn.
Nodiging, breken en delen
Ooit is dit begonnen, dit breken en delen van brood en wijn,
uit vriendschap en betrokkenheid,
uit solidariteit en liefde.
Laten wij deze traditie voortzetten, hier in De Duif
waar we altijd iedereen nodigen – er is echt niemand uitgezonderd –
om samen het leven te delen en om samen brood en wijn te delen als teken daarvan.
Komen jullie,
want wij delen graag alles met elkaar.
Lied ‘Zij beweegt’ door Jasper Merle
Ik kan haar horen als ik slaap
en als ik wakker ben ook.
Ik hoor haar grommen vanuit de grond
ze zingt voor ons.
Ik kan haar horen als je praat
en als je stil bent ook.
Ze zingt van liefde, ze zingt van moed
ze zingt ons wakker omdat het moet.
Zij beweegt de hemel en de aarde
en ze laat me raden wie ze is
De grond die trilt, trilt onder mijn voeten.
Ze is wild, wild en ik zal wel moeten bewegen
op het ritme van haar zegen.
Ze beweegt in mij.
Waar ik ook kijk – ik zie haar gezicht.
Wat ik ook tegenkom of zien zal
is door haar verlicht.
En ze draagt me, draagt me,
en ze vraagt me niet te blijven zitten wachten,
zitten in m’n dromen.
Zij beweegt de hemel en de aarde
en ze laat me raden wie ze is.
Ik kan haar horen in m’n dromen
en als ze bij me is kan ik nergens anders meer heen.
Ik voel haar door m’n lichaam stromen
ze kust me wakker als ze ontwaakt in mij.
En ze ontwaakt …
Zij beweegt de hemel en de aarde
en ze laat me raden wie ze is.
Gebed om liefdevolle vriendelijkheid
Mogen alle levende wezens gelukkig zijn.
Mogen ze leven in veiligheid en vreugde.
Mogen alle levende wezens,
of ze nu zwak of sterk, man of vrouw, dier of mens, homo of hetero, groot of klein zijn,
of we ze al dan niet kunnen zien,
of ze veraf of dichtbij zijn,
of ze geboren zijn of nog geboren moeten worden,
- mogen ze gelukkig zijn.
Laat niemand een ander bedreigen of enig schepsel –
tot welke staat het ook behoort - verachten,
laat niemand door boosheid of haat
een ander schade willen berokkenen.
Zoals een moeder waakt over haar kind, bereid haar leven te wagen om haar enige kind te beschermen,
laat men zo met een onbegrensd hart
alle levende wezens beschermen en heel de wereld kleuren
met onbelemmerde liefdevolle vriendelijkheid.
Slotlied ‘Tijd van leven’ begeleid door Barbara Wessel
Zegenbede
Moge de Krachtige en Tedere dicht bij ons zijn de komende dagen
en alle dagen in ons verdere leven.
Moge zij onze ogen en onze armen openen
opdat wij onverschrokken en met ontwaakt hart
lijden en geluk tegemoet kunnen treden.
Mogen ons diepste wezen, God in ons leven,
ons daarbij kracht en tederheid schenken en vrede,
Amen.
=========
Meer over Barbara Wessel is te vinden op:
, www.barbarawessel.nl, en www.movingthroughmusic.nl.
Meer over Jasper Merle is te vinden op
en:
www.jspr.nl/index.php
Archief alle overwegingen 2011 en voorgaande jaren | Archief overwegingen 2012
FV/RG 2012-03-04 | © copyright 'De Duif', Amsterdam | deduif@xs4all.nl