Bijdragen: Jan Andreae,
Oardia Elouastani en Mehmet Yamali
zondag 22 juli 2012

Voorganger: Jan Andreae
Lector: Imam Mehmet Yürek
mmv.: Mehmet Yamali, Wahid Sanouji, Oardia Elouastani en Oleg Fateev
Thema: Liefde voor alle mensen
Eerste deel in de zomerliturgieserie "Aandacht voor wat er is in de rijkdom van de zomer".

Eerste voordracht: Mijn Ramadan - Oardia Elouastani
Tweede voordracht: Ramadan - Mehmet Yamali

“ ... Liefde voor alle mensen, verzoenen en verbinden
begint met verontwaardiging.
In alle verbanden waarin je leeft – werkvloer, gezin, familie,
school van je kinderen, buurt, stad.
Maar ook heel die huidige Nederlandse marktsamenleving,
waarin het meest weerloze wordt wegbezuinigd ...”

Welkom, Shalom, Salaam Aleikum. Inleiding
Liefde voor alle mensen is het thema van de eerste zondag in de zomerserie 2012.
In de weg naar deze viering, in de voorbereiding, in het mijmeren ging de aandacht steeds uit naar het woord: alle mensen, alle alle mensen.
Ook naar hen die hier niet vanzelfsprekend komen.
Naar anders-gelovigen, niet gelovigen.
Naar mensen die zuchten onder het woord God en ook naar mensen die achter dat woord aanlopen.
Ik hier herhaal wat iedere voorganger hier iedere zondag zegt: welkom aan iedereen.
Aan mensen die hier iedere week komen, aan mensen van zo nu en dan, mensen die nog nooit eerder hier geweest zijn.
Liefde voor alle mensen, tolerantie en respect zijn ook kernbegrippen bij onze buren.
Onze Islamitische buren die tijdens de Ramadan nauw verbonden zijn met het thema van vandaag.
De maand Ramadan; de vastenmaand wordt gehouden in de negende maand van het Islamitische jaar. Die negende maand is twee dagen geleden begonnen.
Tijdens de Ramadan staan waarden als naastenliefde, verdraagzaamheid en vrijgevigheid centraal.

Religie komt van het woord Latijnse woord religare. Wat betekent: verbinden; betekenisvol verbinden.
Vanochtend betekent dat: ons aan elkaar verbinden, komend vanuit verschillende windstreken, verschillende landen, verschillende overtuigingen, verschillende waarden-patronen.
Daar waar het verschil groot is, is verbinden in plaats van scheiden altijd de uitdaging en de opdracht.
Het was al de profeet Mozes die de beslissende woorden sprak: Jij zult liefde hebben tot de vreemdeling.
En het is de God van Mozes die in alle toonaarden door de hele Bijbel heen geschreven heeft dat dit soort beslissende woorden niet teruggenomen worden. Dat deze woorden onfeilbaar zijn en trouw.

Deze viering is voorbereid door mensen uit deze gemeenschap, aan deze viering werken mee Imam Mehmet Yurek van de Fatih Moskee. Hij zal uit de Koran de zegenbede reciteren.
Verder zult u kennismaken met Mehmet Yamali en Oardia Elouastani. Ik zal later meer over hen zeggen. Mijn vriend Wahid Sanouji die met ons samen de intenties zal bidden.
Omlijst worden we vandaag met muziek gespeeld door  Oleg Fateev, geboren in Moldavie. Hij studeerde af als bayán speler en dirigent en is sinds 1996 gevestigd in Nederland.

Laten we deze viering beginnen met stil te zijn, om aan te kunnen komen bij ons zelf en ons open te stellen voor dit uur van verbinding.

Die wij noemen onnoembare, die wij noemen naamloos, die wij roepen God, Allah, Jahweh en ook wel Eeuwige en Almachtige, die wij noemen jij-bestaat-niet, die wij roepen waar-ben-je.

Alle denkbare en ondenkbare zielen bevelen wij U aan.
Gij hebt U toch beschikbaar gesteld. Wij mochten U roepen hebt Gij gezegd. 'Ik zal er zijn" was uw naam.

Introductie op de eerste voordracht
Acht maanden geleden ontmoette ik haar voor het eerst; gedesillusioneerd, bitter, vertwijfeld. Zich losmakend van haar eigen cultuur, van haar familie. Op weg om op zichzelf te gaan wonen.
Als adviseur in een grote Amsterdamse organisatie was ze beschadigd. Ogen waar geen licht uit scheen, een mond verstomd van spreken.
Ze heeft het aangedurfd om haar leven onder ogen te zien, ze heeft het aangedurfd om als Marokkaanse, als moslima, als Nederlandse, als Noord Hollandse indringend op zoek te gaan naar de aloude vraag: wie ben ik, wie wil ik zijn en waar wil ik naar toe.
In het Bijbelse boek van de uittocht staat geschreven dat hij de ellende gezien heeft, hun geschreeuw vanuit hun onderdrukking gehoord heeft en dat alles bedoeld is om onszelf en anderen te bevrijden.
Met een enorme moed heeft ze losgelaten wat ze los moest laten en vastgepakt wat ze vast moest pakken.
Al haar collega's en vrienden zijn trots op haar.
Heel langzaam wordt ze dat zelf ook.
Toen ik haar vroeg of ze hier op deze plek, in deze kerk iets wilde vertellen over wat de Ramadan voor haar betekent, heeft ze nog diezelfde avond een verhaal geschreven.
En als je goed luistert zal het je hart raken.

Eerste voordracht: Mijn Ramadan - Oardia Elouastani
Ramadan, je staat bekend als de maand waarin we niet eten, niet drinken en niet vrijen. Een maand waarin de onwetende mens soms denkt dat we ons lichaam geen goed aan doen en dat we honger lijden.

Echter, de Ramadan doet mij keer op keer beseffen hoeveel tijd we besteden aan deze lusten en verlangens die we ons nu ontzeggen. Zeeën van tijd die we kunnen vullen met andere bezigheden. Zeeën van tijd waarin we ons bezinnen. Zeeën van tijd waarin we niet ons lichaam, maar onze ziel en geest voeden. Ons afvragen wat ons een beter mens kan maken en daar ook naar handelen.

Ramadan, een maand van vrijgevigheid…
Ramadan, een maand van berouw…
Ramadan, een maand van saamhorigheid…
Ramadan, een maand waarin je de behoeftige mensen helpt…
Ramadan, een maand waarin we elkaar vergeven…
Ramadan, een maand waarin wij meer kennis opdoen…
Ramadan, een maand waarin wij geen kwaad zullen spreken…

Ramadan…Een maand van liefde…

Ramadan, deze maand staan wij stil door jou. We staan stil bij
de dingen we doen, we staan stil bij de dingen we laten. We staan stil bij de dingen die ons een beter mens kunnen maken in de hoop dat wij dichter bij God komen te staan.

We gaan de Ramadan tegemoet als de simpele zielen die we zijn. Een ziel die hoopt dat als de Ramadan ons verlaat deze een nog mooier en zuiver hart zal achterlaten.

Ramadan, volg ik jou omdat ik je ken vanuit mijn opvoeding? Ramadan, volg ik jou omdat het van mij verwacht wordt? Ramadan, volg ik jou omdat mijn geloof dat voorschrijft?

Nee … Ramadan, ik volg jou omdat je essentie een hele mooie essentie is. Een mooie zuil van de Islam.

Ramadan, zal ik je alle dagen blijven volgen? Ramadan, zal ik al je dagen sterk zijn?
Ja, Ramadan. Ik zal je alle dagen blijven volgen. Maar, nee Ramadan, ik zal niet alle dagen sterk zijn.
Er zullen momenten zijn dat het denken aan mijn lusten en verlangens sterker zal zijn dan jouw mooie essentie. Er zullen momenten zijn dat ik de minuten zal aftellen tot de schemer inslaat, misschien zelfs de uren. Vind ik dat erg? Ja, Ramadan, ik vind dit erg. Maar beste Ramadan, ik accepteer dat. Ook ik kan zwak zijn. Zwak zijn is niet erg, als je er maar van leert en een sterker mens wordt. God is barmhartig en vergevingsgezind. En Ramadan, is dat nou niet juist wat je van ons verlangt? Een beter mens worden, een sterker mens die staat voor zijn geloof? Ik sta voor mijn geloof, mijn geloof op mijn manier. Een manier waarin God in mijn hart zit.

Maar ook zonder de Ramadan, en zonder de acceptatie van het bestaan van God of het leven voor een God die bij anderen een andere naam heeft, kunnen we ons bezinnen.

Ramadan, zo mooi als je komt…
Ramadan, zo mooi als je bent…
Ramadan, zo mooi zal je ons ook verlaten...
Ramadan, zal je iets achterlaten?

Ramadan, ik heet je welkom…

Nadat Oardia heeft gesproken:
Een van de betekenissen van Ramadan is dat mensen een maand lang bewust oefenen in tolerantie.
"Elkaar geen pijn doen," zei Wahid tegen me, "niet met woorden, niet met gebaren.
Liefdevol en aardig tegen elkaar zijn, als een bewuste oefening iedere dag."
De naam Oardia betekent roos. 

De roos heeft vele betekenissen, die allen te maken hebben met een rein en zondeloos leven. 
Ze duidt op schoonheid, de navolging van Christus, de liefde en de vergankelijkheid van het leven.

Het thema: liefde voor alle mensen, in combinatie met religies verbinden en mensen verbinden, geven we u en je een roos.

Introductie op de voordracht van Mehmet
Ik ontmoette Mehmet enkele weken geleden. Een bescheiden man zo op het eerste gezicht.
Een groot denker als je wat langer naar hem luistert. Spiritueel en tolerant.
Niet iemand die een podium zoekt, iemand die nog nooit achter een microfoon heeft gestaan om mensen toe te spreken.
Een man, een moslim, een mensenzoon met zijn eigen beproevingen.
Een man met een ziekte, hij die niet kan werken, hij die niet goed kan zien. Dead man walking zei hij tegen me. Ik ben een dode levende man.
Maar hij kan denken en voelen, zijn integriteit en fijnbesnaarde geest doen hun werk.
Vandaag vanachter de coulissen in de schijnwerper om ons mee te nemen in zijn verhaal over de Ramadan.

Tweede voordracht: Ramadan - Mehmet Yamali
Mijn naam is Mehmet Yamali. Ik ben in 1975 in een dorpje in Turkije geboren. Ons gezin had vijf kinderen en wij leefden op het platteland.
Voor mijn geboorte leefde en werkte mijn vader al in Europa. Toen ik een jaar was ben ik met mijn broers, zus en mijn moeder naar Nederland gekomen.

Na mijn 20e levensjaar is bij mij een auto-immuunziekte geconstateerd; hierdoor heb ik gezichtsveldverlies en een zware nierinsufficiëntie. Op grond daarvan kan ik niet werken.
Ik ben getrouwd en heb twee kinderen, een zoon van tien en een dochter van twee. Ik ben heel gelukkig met mijn gezin.

Ik ben nu al een behoorlijk aantal jaar actief in het draaiende houden van de Fatih moskee. Ik doe veel sociaal werk. De Fatih Moskee werkt samen met kunstenaars aan een gezicht naar buiten. Dat roept soms veel op. Geloof moet iedere keer weer opnieuw worden uitgevonden en getoetst.

Door mijn ziekte en medicijngebruik kan ik niet meer werken. Ik ben moe en heb pijn. Ik mag ook niet meer vasten, dat is te gevaarlijk. Wel is mijn gezondheidstoestand tegen de verwachting in verbeterd sinds ik me zo bezig houd met mijn geloof. Dat is een klein wonder. Binnenkort hoop ik toch te gaan studeren.

In het jaar 624 na Christus zijn verzen aan de profeet Mohammed geopenbaard. Een zin daaruit luidt: O, gij gelovigen, het vasten is u voorgeschreven omdat gij vroom zult zijn.
Na deze openbaring is het vasten verplicht geworden voor gezonde volwassen moslims.

Vasten is een kunst.

Ons vasten houdt in dat we van zonsopgang tot zonsondergang niet eten, niet drinken en geen geslachtsgemeenschap hebben. Waarom doen wij dit??
Voor moslims is bidden erg belangrijk. De moskee wordt door mijn vriend Jaap een grote bidfabriek genoemd. Bidden maakt het leven makkelijker. Je keert even terug naar wie je eigenlijk bent en waarom. Normaal wordt iedere dag vijf maal gezamenlijk gebeden. Hoe gaat dat? Eerst wordt er volgens een vast ritueel gewassen. Tijdens het reinigen van het lichaam worden er al gebeden gedacht. Water brengt het lichaam tot rust, dat is zelfs wetenschappelijk bewezen. Het is de lichamelijke reset om daarna fris de gebedsruimte in te gaan. Daar staat men alleen voor Allah. Dat lijkt in tegenspraak met het feit dat we allemaal dicht op elkaar staan en een gezamenlijke volgorde van gebaren en gebeden doen. Maar uiteindelijk sta je alleen en naakt voor Allah, God, de Ene die met zoveel namen wordt benoemd. De gebeden zijn de geestelijke wasbeurt, waarna men weer verfrist de moskee kan verlaten. Men heeft zich naar binnen gekeerd, men heeft zich weer herinnerd waar het eigenlijk om draait, men heeft zich verbonden met de Koran. Het is een reset.

De ramadan is onze grote jaarlijkse onderhoudsbeurt. Het vasten overdag zo’n lange periode heeft gevolgen voor je lichaam en voor je geest. Je lichaam krijgt extra rust. Het is niet gemakkelijk. In Nederland drinkt en eet iedereen om je heen terwijl jij honger en dorst hebt. Je ontwikkelt je wilskracht om toch vol te houden. Maar je wordt ook leger, schoner als je je tenminste ’s avonds niet weer helemaal vol eet. Ook dan geldt nog steeds de regel: in je maag hoort 1/3 voedsel, 1/3 vocht en 1/3 lucht. Door de rust en de opschoning die je steeds meer gaat voelen komt er ook ruimte voor wat anders. Het lucht op. Je wordt op een vreemde manier veel helderder, je zintuigen scherper en je ziel wordt groter en meer gevoelig. Er komen ook veel negatieve gevoelens op. Alles wordt scherper. Dit is de periode om negativiteit weer om te zetten in iets anders.
Als je dit combineert met wijsheid, met de heilige kennis hoe het ook al weer zou moeten zijn, kan je enorme vooruitgang boeken in je geestelijke ontwikkeling.
De profeet Mohammed heeft gezegd: “Het vasten is de helft van geduld”, en “Geduld is het helft van het Geloof”.

Vasten is voor mij spiritueel gezien heel belangrijk. Voor mij is het een maand waarin we waardering hebben voor dat we überhaupt te eten en te drinken krijgen. Dat is voor heel veel mensen niet vanzelfsprekend. Ramadan is een bijzondere tijd. Er ontstaat meer ruimte voor barmhartigheid en voor genade. Het is een maand lang oefenen om vergevender te zijn ten opzichte van andere mensen. Het is niet altijd gemakkelijk om over je eigen pijn en verontwaardiging heen te stappen en misstappen te vergeven. Een maand lang oefenen we zo om tolerantie om te zetten naar liefde.

Vasten staat in het teken van dat de wereld liefde nodig heeft. Nu misschien wel meer dan ooit.
Liefde naar alle mensen, ook hier vandaag in deze kerk waar moslims, christenen en zoekenden bij elkaar komen.

Laten we ook in dit uur, nu we hier bij elkaar zijn, de grote liefde voor elkaar ons laten overmeesteren.

Moge vrede, barmhartigheid en zegeningen van Allah met u zijn
Assalamu alaikum wa rahmatullahi wa barakatuh.

Overweging
‘Als je er maar geen Islamitische dienst van maakt.’
‘Als zij bij ons komen, dan moeten zij zich maar eens aanpassen…’

In mijn andere voorbereidingsgroep waren er ook geluiden:
‘Ze snappen helemaal niets van de ramadan en waarom we vijf keer per dag bidden, je loopt van oordeel naar oordeel.’
‘Zal ik al die oordelen eens omver halen?’ zegt een opgewonden Wahid tegen me. Nog geen twee jaar geleden interviewde ik hem, in een kerk in Utrecht na een voorstelling. Met tranen in zijn ogen zei hij: ‘Ik ben nog nooit in zo’n gebouw geweest. Dus, dit is een kerk.’
Er zijn ook veel mensen die nog nooit in een moskee geweest zijn.
Niet dat dat moet, niet dat we hetzelfde moeten worden, niet dat we rituelen van elkaar over moeten nemen. Maar er is wel dat andere, dat veel grotere. Daar waar het in de Bijbel steeds over gaat: Het koninkrijk van God. Vaak in een adem genoemd met: de Grote Verzoening, van verzoening en verzoening en nog meer verzoening tussen mensen en mensen.
Verzoening: elke week gaat het er hier over, uitgebeeld in het ritueel van brood en beker.

‘Je maakt er volgende week geen kermis van hé Jan’, zei Kees vorige week zondag tegen me. Ik zei: ‘Nee kees, nou ja een sobere kermis.’ Hij had al de namen gelezen van mensen die meewerken aan deze viering. En hij weet het: ik hou van naar het voren brengen waar het in de samenleving schuurt, waar de verzoening tussen mensen, het heel-worden in gedrang komt.

Op weg naar deze viering, deze ochtend, dit bijzondere moment met al deze bijzondere mensen die vasten en niet vasten, die bidden en niet bidden en die hier allemaal op een stoel zitten, dacht ik: liefde voor alle mensen, verzoenen en verbinden begint met verontwaardiging. In alle verbanden waarin je leeft – werkvloer, gezin, familie, school van je kinderen, buurt, stad. Maar ook heel die huidige Nederlandse marktsamenleving, waarin het meest weerloze wordt wegbezuinigd, deze publieke opinie vol oprukkend racisme, deze dagelijks terugkerende gooi-en-smijt-media, daarin roepen wij je op het niet meer te kunnen verdragen dat er ook maar één doodgewoon mens oneerbiedig behandeld wordt. Dus dat je het niet meer kunt harden wat dagelijks om je heen op grote en kleine schaal gebeurt.
Het visioen van de Grote Verzoening wil dat we dat mechanisme doorbreken, erger voorkomen. Herstellen, saneren.
Kan dat? Dat kan: ‘Je kunt het volbrengen’ staat geschreven. En wat geschreven staat is gezien.

Je kunt het volbrengen is een Bijbelse mantra. Zoals muziek: moeilijke partituren worden voortdurend na eindeloos oefenen in vervulling gebracht.

Verontwaardiging moet niet gaan naar cynisme en ongeloof en gelijkhebberij. Maar naar ons concreet ideaal van schoonheid, vrijheid en recht en vrede voor allen.
En vergis je niet, er zijn heel veel mensen die zich hechten aan dit ideaal, op kleine en grote schaal. Die woekeren met hun vermogen er iets van te maken, en met twee visjes en vijf broden vele mensen voeden.
Het is om die reden en geen enkel ander dat onze buren een maand vasten.
Het is om die reden en geen enkel ander dat ik ze daarom uitgenodigd heb.
Het is om die reden en geen enkel ander dat we blij zijn dat je hier naar toe bent gekomen deze ochtend.
De profeet Jesaja zegt: het is al begonnen, merk je het niet?
De Messias Jezus zegt: het komt, het is dichtbij, het is in jullie midden. Overal proberen mensen het goede te doen, overal zijn bevrijdingsbewegingen aan de gang, overal zijn pogingen om te genezen.

Wees moedig, zoals de mensen die hier vandaag durven spreken dat ook zijn. Denk niet klein over jezelf.
Of zoals mijn vriendin deze week tegen me zei: Ik ga niet met je op reis deze zomer, ik wil om de dag bij mijn stervende vader zijn. Of zoals mijn stervende vriend Johan zegt: ik heb ieder dag een bijzonder gesprek met een mens en die mens gaat weer gelouterd weg. Of zoals mensen die hier koffie en thee zetten, koeken bakken, muziek maken, zingen, biddend luisteren en hun eigen weg weer gaan. Mensen die de Ramadan doen.
Al die mensen en mensen die bijdragen.
Als Jezus van Nazareth ons zo zag zoeken en verlangen, zou hij tegen ons zeggen: ‘jullie zijn niet ver van het Koninkrijk van God’.
Amen.

Nodiging
In de geschriften van Marcus, Mattheus en Lucas neemt hij brood, breekt het, deelt het uit.
Hij neemt de beker met wijn en zegt 'Deze beker is het nieuwe verbond in mijn bloed'.
'Bloed' betekent in de taal van de Thora: levenskracht.
In die woorden horen wij hem zeggen, vandaag de dag: 'Maak jezelf tot brood voor mensen die honger hebben, wees bezield door het verlangen naar een wereld waar recht voor allen is en mensen zoals hier verbonden aan elkaar.’
Een wereld waarin wij geroepen zijn ieder mensenkind te eerbiedigen.
Mocht U in dat visioen willen delen, kom dan naar voren, want alles staat gereed.

Zegenbede - Uit de Koran: Soera 59 vers 22, 23 en 24
22. Hij die God, buiten wie geen God is. Hij kent het zichtbare en onzichtbare. Hij is de Goedertierene, de Barmhartige
23. Hij is God, buiten wie geen God is: de Koning, de Heilige, de Verlosser, de Getrouwe, de Sterke, de Vermogende, de Verhevenste. God is verre verheven boven de afgoden, welke zij met hem verenigen.
24. Hij is de enige God, de Schepper, de Maker, de Vormer. Hij heeft de meest uitmuntende namen. Alles wat in de hemel of op aarde is, prijst hem. Hij is de Machtige, de Wijze.

Archief alle overwegingen 2011 en voorgaande jaren | Archief overwegingen 2012

FV/RG 2012-08-24 | © copyright 'De Duif', Amsterdam | deduif@xs4all.nl