"WIJ VINDEN DAT KERK ZO MOET ZIJN !"

Er is geen kerk in Nederland waar liturgie zo democratisch is georganiseerd als bij De Duif in Amsterdam. De bezoekers van de vieringen kiezen elk jaar opnieuw een groep voorgangers. Ook kunnen zij meedoen aan de voor- en nabesprekingen van de diensten en aan het uitvoeren van bepaalde taken binnen de vieringen. Dit alles in een goed georganiseerd proces van vergaderingen en procedures. Uittocht sprak met twee van de Duif-voorgangers van dit jaar: Marina Slot en Diana Vernooij. En vroeg hen in het voorbijgaan hoe roze De Duif werkelijk is.

De Duif staat, inmiddels in de renovatie-steigers, aan de Prinsengracht, tegenover het Amstelveld met de Amstelkerk. Haar geschiedenis is kleurrijk en aansprekend voor wie kiest voor de basis van de kerk. Toen de kerkelijke overheid de kerk wilde sluiten, kraakten in januari 1974 de gelovigen het gebouw en begonnen er de 'katholieke basisgemeenschap De Duif'. Tussen de zestig en honderdtwintig mensen bezoeken de wekelijkse viering. En zien daar elke week een andere voorganger, die ze zelf kozen.

| inhoud |

Verkiezingen

Diana Vernooij: "Eens per jaar zijn er voorgangersverkiezingen. Die bestaan uit twee delen. Eerst kan iedereen die hier regelmatig komt mensen voordragen om voorganger te worden. Soms geeft dat een lijst van dertig, veertig mensen. Als je meer dan twee, drie keer wordt genoemd, ben je een serieuze kandidaat. Je wordt gebeld of je kandidaat wilt zijn. Daar reageren jaarlijks minimaal tien mensen positief op. In de twee maanden tussen de eerste lijst en de verkiezingen kan iedereen die nooit of weinig in De Duif is voorgegaan "proefpreken". Zo kan de gemeenschap met hen kennis maken. Iedereen die op de verkiezingsdag in de kerk is, mag stemmen. We vragen wel om dat serieus te doen: stem alleen als je een gegronde keuze kunt maken, als je de meeste kandidaten kent".

Van degenen, die de kiesdrempel halen, worden de tien met de meeste stemmen voor een jaar aangesteld als voorganger. Als het er minder dan tien zijn, zijn er dat jaar gewoon minder dan tien voorgangers. Dat komt niet vaak voor. Dit jaar zijn het er tien, zes vrouwen en vier mannen. De meeste mensen die worden gekozen zijn al eerder voorganger geweest, maar ieder jaar is er ook een paar nieuwe mensen bij.

| inhoud |

Variatie

Marina Slot: "Door tien voorgangers te hebben, krijg je een heel boeket aan stijlen en opvattingen. Daardoor komt iedereen in de gemeente wel eens aan zijn trekken. De een zit tegen het traditionele aan, de ander meer tegen het experimentele. Van God de Vader tot God-zit-in-jezelf.

Sommige mensen houden stevig vast aan de joodse en christelijke traditie. Anderen gebruiken ook teksten uit andere tradities, als islam en boeddhisme. Bijna alle voorgangers hebben naast hun taak in De Duif een baan. Twee managers, een bakker, een televisie-presentator/cabaretier, een leerkracht in het onderwijs. Elke maandagavond wordt de dienst van de zondag daarvoor nabesproken. Alles komt dan aan de orde: de toespraak, de gebeden, de liederen. Op dezelfde avond wordt de dienst van de volgende week voorbesproken.
Soms naar aanleiding van een opzet, soms blijft het bij het bespreken van de tekst voor de komende zondag".

| inhoud |

Maandagavond

Op een avond in mei zitten tegen de dertig mensen rond een grote tafel in een kamer vol geschiedenis. Een hoog en vergeeld plafond, bollend oud behang, van de muur af kijken eerbiedwaardige vroede vaderen op het vergaderende gezelschap neer: vrouwen, mannen, allerlei leeftijden. Dit is het hart van het liturgisch proces in De Duif.

Hier krijgt de voorganger commentaar op wat hij zei, en hoe. "Wat je uit je hoofd zei, kwam beter over dan van papier". "Ik kon mijn gedachten er niet steeds bij houden". "Goed dat je Drewermann er op nagelezen hebt. Dat waarderen we altijd zeer!". "Ik begrijp niet waarom je dat lied liet zingen" en "We gaan toch niet weer iets van

Kahlil Gibran lezen!". De voorganger erkent dat hij er, door omstandigheden, niet helemaal met zijn hoofd bij was. Op deze avond wordt ook gesignaleerd wie er pastorale zorg nodig heeft. Gezamenlijk hebben de aanwezigen een redelijk beeld van waar nood is en geholpen moet worden. Na de bespreking van de dienst presenteert een toekomstig bruidspaar de liturgie van hun verbondsviering, die gezien de verkeerssituatie niet in De Duif, maar in Broek in Waterland zal worden gehouden. Maar wel met medewerking van Duif-voorgangers en niet zonder het commentaar van dit gezelschap op de liturgie te hebben vernomen. Als ze zijn vertrokken, gaat de la van een groot, oud dressoir open. Daar komt een hele bos witte kaartjes uit. Wie wil kan hier een "gebed uit de gemeenschap" op schrijven, om voor te lezen in de verbondsviering. Dit is een gewoonte in De Duif.

Dan deelt de groep zich in tweeën: een voor de voorbereiding van de Pinksterdienst, een voor de zondag daarna.

| inhoud |

Rituelen

Onder andere in de tweemaandelijkse vergadering van de tien voorgangers denkt De Duif volop na over nieuwe rituelen in de vieringen. Door de nood gedwongen gaat het bijvoorbeeld om afscheidsvieringen. Marina Slot: "We hebben nogal wat mensen die ziek zijn, kanker, aids. Hoe geven we als geloofsgemeenschap vorm aan hun afscheid? Vorige maand vierden we de eerste communie van twee kinderen. Die hadden daar zelf om gevraagd. Alle kinderen uit hun klas hadden hun communie-feest. Waarom hebben wij niets?" vroegen zij hun ouders. Samen met de kinderen hebben we iets nieuws bedacht: het helpersfeest. Als je tot de gemeenschap van Jezus Christus wilt behoren, is het de bedoeling dat je mensen helpt en bijstaat. Dat hebben we gevierd in een kinderviering met veel symbolen. We hebben ook anders gedeeld: limonade en krentenbollen. Dat ging een enkeling te ver ..."

| inhoud |

Streekvervoer

Diana Vernooij en Marina Slot hebben ieder een eigen verhaal over de manier waarop ze betrokken raakten bij De Duif. Marina: "Ik studeerde aan de universiteit van de Gereformeerde Kerken af in Kampen als theoloog. Daarna werkte ik als vormingswerkster en trainer in de Nederlands Hervormde, hier in Noord-Holland. Na negen jaar ben ik er bewust uitgestapt. De druppel die de emmer deed overlopen was weer een nieuwe discussie in de hervormde synode over tucht aan homoseksuelen. Ik had daar geen zin meer in. Ik had in de kerk al zoveel meegemaakt, als het ging om mijn vrouw-zijn en als het ging om homoseksualiteit; dat wilde ik niet meer. Ik stopte en ben omgeschoold voor een baan in het bedrijfsleven. Tegenwoordig werk ik als rayonmanager bij de streekvervoersmaatschappij NZH. Ik ben daar verantwoordelijk voor het personeelsbeleid van 300 buschauffeurs, de dienstregeling, contacten met overheden. Na mijn vertrek uit de hervormde kerk ben ik een tijd kerkloos geweest. Op een keer vroeg een vriendin mij of ik met haar mee wilde naar Jos Brink in De Duif. Ik ben er door haar terechtgekomen en nooit meer weggegaan. Aanvankelijk wat aan de zijlijn: in het koor en in de schoonmaakploeg. Ze kwamen er natuurlijk achter dat ik theoloog ben en ik ben na verloop van tijd kandidaat gesteld voor het voorgangerschap. Daarnaast ben ik ook voorzitter van de beheersstichting van De Duif. Het bevalt me heel goed om naast mijn werk zo aktief bij een geloofsgemeenschap betrokken te zijn, bij te blijven".

| inhoud |

Ruimtelijke ordening

"Ik ben jarenlang lid geweest van de Dominucus. Toen het me daar niet goed meer beviel, ben ik in verschillende kerken gaan kijken: de Studentenekklesia, de Keizersgrachtkerk. Via Ton Wiemers kwam ik in De Duif. Hier beviel het mij en mijn toenmalige vriendin het best. Toen men hier merkte dat ik betrokken was bij vrouw-en-liturgie, werd ik al snel voorgedragen als voorgangster en gekozen. Ik studeerde af als filosoof, met theologie als bijvak. Vijf jaar werkte ik bij het vrouwenwerk van de Katholieke Raad voor Kerk en Samenleving. Voor mij bleek de kerkelijke omgeving niet de goede plaats om, wat mijn beroep betreft, de toekomst in te gaan. Ik kan er niet tegen dat aan de ene kant een beroep wordt gedaan om het beste uit mensen te halen, het goede op aarde te bewerkstelligen, terwijl aan de andere kant de structuur niets liever doet dan mensen klein houden. Mijn werk werd aan de ene kant toegejuicht en andere kant afgebroken en klein gehouden. Dat vond ik zo frustrerend dat ik er niet mee verder wilde. Op zich jammer, omdat ik in die vijf jaar mijn plek had veroverd. Nu werk ik als intern organisatie-adviseur bij de Dienst Ruimtelijke Ordening van de gemeente Amsterdam. Daar begeleid ik projecten, onder andere het Metropolitane Debat over de toekomst van Nederland tot 2025. We ontwikkelen een spel met als inzet een realistisch beeld te krijgen van hoe ons land er over dertig jaar uit kan zien, een lange-termijn-strategie".

| inhoud |

Pummelig

Wat is het verschil tussen De Duif en een van de drie andere basisgemeenten in Amsterdam ? Diana: "Het aardige is, dat wij liturgisch niet zo pretentieus zijn. De liturgie wil een opsteker zijn voor de mensen die hier komen en bij hun wereld aansluiten. De groep is niet te groot, maar tegelijkertijd open genoeg voor nieuwe mensen. Hier geen klein clubje dat volgens eigen normen en waarden de liturgie bepaalt en een grote club die dat 's zondags komt meemaken. Hier ligt dat veel dichter bij elkaar. De vergaderingen over de liturgie zijn niet altijd even gemakkelijk, maar wel goed om zo samen te werken".

Marina: "Wat me in De Duif zo goed bevalt is dat hele gewone, dat volkse. Soms is het net een gezelligheidsvereniging. Ik ben geen hoog-liturgisch type. Ik bedrijf het liefst theologie dichtbij mensen en dichtbij mezelf. In De Duif komen mensen van allerlei pluimage. Gewone Amsterdammers uit de buurt en ook mensen die bewust kiezen voor deze kerk. Soms is de viering een beetje pummelig, maar dat maakt niet uit. We zijn een levende geloofsgemeenschap".

De voorgangers in De Duif hebben een grote mate van vrijheid. Vanzelfsprekend zijn de invalshoeken van Diana en Marina mede-bepalend voor hun wijze van voorganger-zijn, voor de teksten die ze kiezen. Ook ideeën uit de feministische theologie krijgen een plaats. Anderen hoeven het daar niet mee eens te zijn en gaan hun eigen weg. Al wordt er wel voortdurend over gepraat, de keuze voor de een of andere "standaard" blijft achterwege. Zo zeilt de viering de ene keer langs boeddhisme en God als Eeuwige, terwijl ze de andere keer stevig landt bij God de Vader en Jezus, Zijn Zoon.

| inhoud |

Roze Duif

Regelmatig trouwen er mensen in De Duif in een zogenaamde "verbondsviering". Dat zijn voor een niet onaanzienlijk deel homo's en lesbische vrouwen die zelf in De Duif ook kerken. Betrokkenheid bij de gemeenschap is een voorwaarde. Hoewel, als het verlangen erg groot is en het verder nergens anders kan, dan zal De Duif geen "nee" zeggen. Hoe komt De Duif aan die mooie roze tint, haar populariteit bij het homo/lesbisch volksdeel? Marina: "Dat zit 'm in de grote openheid naar de mensen, naar alles wat er op en aan zit, alles dat ze meebrengen aan mooie en minder mooie dingen. Mensen worden met hun hele hebben en houwen geaccepteerd, dat voel je. Voor veel lesbische vrouwen en homo's is de komst naar De Duif een soort thuiskomst. Niet iedereen blijft, sommigen gebruiken het als een soort doorgangshuis. Maar wat ze er meemaken zijn vaak heel genezende ervaringen. Kort nadat ik in De Duif kwam zong ik in het koor mee in een verbondsviering van twee mannen. Dat was zo ontroerend, ik heb mijn ogen uit mijn kop gejankt van blijdschap, van emotie. Ik ril nog als ik er aan denk. Het was zo open, zo vanzelfsprekend, zo doodnormaal. Na alles wat ik in de kerk hieromtrent had meegemaakt was dit een bevrijdende verademing".

Diana: "Vorig jaar leidde ik hier een dienst in het kader van de Gay Pride Dag. daar kwamen heel wat mensen op af. Het zorgde tegelijkertijd voor een flinke discussie: waarom een dienst voor een aparte groep? Iedereen is toch altijd welkom? Ik heb tijdens die dienst betoogd dat het roze in De Duif twee kanten heeft. Het is geen homo-kerk, het is zelfs geen homo-vriendelijke kerk; wij vinden dat kerk zo moet zijn! Een kerk behoort open te zijn voor de hele diversiteit van mensen. Het gaat om mezelf, het gaat om veel mensen in De Duif. We hebben een behoorlijk diverse club, niet alleen in homo en hetero: jong, oud, maatschappelijke achtergrond, inkomen, werk of geen werk. Aan de andere kant: het blijft een lastig onderwerp om over te praten. Op het moment dat wij gaan benoemen dat meer dan de helft van de voorgangers homo of lesbisch is, dan zegt iedereen "dat maakt toch niets uit". Nee, dat maakt ook niets uit, maar tegelijkertijd maakt het ontzettend veel uit. Ik zou het goed vinden om daar verder over door te praten."

Dat De Duif zo is, is een grote verdienste. Menige kerk doet haar dit niet in die mate na. Het zou goed zijn als zij zich van dat bijzondere feit bewust is, het koestert en verder uitdraagt. Om hiermee zichzelf, haar eigen homo's, lesbo's en hetero's, de emancipatie en de boodschap van bevrijding een dienst te bewijzen.

Kees Posthumus/
redakteur Uittocht.

| inhoud |