Wat doen de leden van de Basisbeweging
bij een inval van de VS in Irak?
Oproep tot nadere standpuntbepaling van leden
aangesloten bij de Basisbeweging Nederland.
Mient Jan Faber kwam in september al met een mening,
alhoewel steeds meer andere geluiden vanuit het IKV doorklinken. Deze
week verscheen een artikel van Lambrecht Wessel in het Utrechts Nieuwsblad
over Irak, zie bijlage.
Het IKV worstelt met haar beeldvorming. Ze heeft moeite met het ontstane
beeld, dat het IKV voor het gebruik van militair geweld is , zoals in
Afghanistan in het kader van een door de Amerikanen gepropageerde oorlog
tegen het terrorisme. Het IKV is inderdaad niet faliekant tegen het gebruik
van geweld. Het standpunt van het IKV over de militaire interventie in
Afghanistan heeft de waakzame rol van de Doopsgezinden vorig jaar op scherp
gezet; de opschorting van het lidmaatschap van het IKV van de Doopsgezinden
werd even omgezet in
beëindiging. Een gesprek hierover tussen het IKV-beraad en het Bestuur
van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit op 5 februari jl. 2002 heeft
weer ruimte geschapen voor een verder gezamenlijk optrekken. Het Doperse
geluid mag van zich laten horen in het IKV.
IKV voor VN-aanpak
Tot een tweespalt tussen IKV en basisbeweging is tot nu toe geen sprake
geweest. Er blijft wel een spanningsveld aanwezig tussen het IKV en radicalere
en principiële kerkelijke vredesorganisaties. Volgens het IKV is
het niet mogelijk het internationale terrorisme de kop in te drukken,
als het gebruik van militaire middelen daarbij wordt uitgesloten. En als
er landen zijn die een vrije ruimte verschaffen aan terroristische groepen
dan is er geen andere weg mogelijk dan met gerichte militaire operaties
zo'n land binnen te trekken en de terroristen uit te schakelen. Dit standpunt
werd door het IKV verwoord tijdens de manifestatie tegen de "nieuwe
oorlog" op zondag 30 september 2002. Dit viel haast samen met het
standpunt van de VS. Het IKV was toen tegen een eigenhandig optreden van
de VS en voor een VN-aanpak.
Recht van de sterkste
In een radio-uitzending van het IKON op zondag 14 september 2002, 's morgens
om 7.00 was Mient Jan Faber van mening, dat er desnoods zonder het mandaat
van de VN in Irak ingegrepen moet kunnen worden. Hierin staat hij volledig
achter Bush, die erop uit is de persoon Saddam Hoessein ten val te brengen.
De VS hebben echter, volgens Lambrecht Wessel, IKV-bestuurslid en als
politicoloog gespecialiseerd in het Midden Oosten, nog geen duidelijk
scenario voor een post-Saddamsituatie.
De handhaving van de internationale vrede en veiligheid wordt nog steeds
beheerst door het recht van de sterkste. (Paul de Waart) En onder die
sterke taal heerst angst. Angst is een slechte raadgever in de strijd
tegen terreur. Hij speelt de voorstanders van het recht van de sterkste
in de kaart. De wereld is kleiner en gevaarlijker aan het worden. Komt
Kasjmir na Irak?
Strategisch aggressief
denken
De uiteindelijke zwakte van geweld is dat het een neerwaartse
spiraal is, die datgene wat het zoekt te vernietigen dichterbij brengt.
Geweld verdiept de duisternis in een nacht, waarin al geen sterren stralen.
(Martin Luther King) Dat kan alleen het licht. Mient Jan Faber holt voort
in zijn gedachtenpatroon van machtsdenken. Hij zit teveel op de stoel
van de militaire strategen en niet op de stoel, die naar ander wegen zoeken,
zoals Lambrecht.
Wij worden de laatste tijd overrompeld door Amerikaans strategisch agressief
denken. Er wordt wellicht een scenario afgedraaid, waarop wij nog gen
antwoord hebben.
In een lezing bij de Doopsgezinde gemeente in Amsterdam
zei Marijke van Grafhorst, voorzitter van het IKV het absoluut niet met
Mient Jan Faber eens te zijn. Die andere stoel van het IKV wordt daarmee
zichtbaar. Volgens Marijke van Grafhorst komt de breedte van het IKV niet
altijd voor het voetlicht.
Toenemende vreemdelingenhaat
Bij de manifestatie tegen de "nieuwe oorlog" in 2001 was de
angst voor een escalerende werking van het militaire optreden van de VS
en een toenemende vreemdelingenhaat erg groot. Achteraf gezien is die
escalatie in militaire zin uitgebleven, maar de vreemdelingenhaat is wel
toegenomen en daarmee de voedingsbodem voor nog meer geweld. En met de
dreiging van Amerika met een aanval op Irak als een van de landen van
de as van het kwaad, naast Iran en Noord Korea hebben we kans nog dieper
weg te zakken in die negatieve spiraal van haat en geweld en haat.
Er worden door Amerika al voorbereidingen getroffen,
steeds minder voorzichtig, steeds meer daadwerkelijk.
Het IKV was voor een humanitaire (militaire) interventie, maar dan gelegaliseerd
door de VN. Een humanitaire (militaire) interventie in Irak is gerechtvaardigd,
want de mensenrechten worden er op grote schaal geschonden. M.i. loopt
de zaak al uit de hand, als Amerika alles zelf regelt en de rest van de
wereld tot oorlogsgebied verklaart en daarmee het hele naoorlogse internationale
systeem op de helling zet. (Lambrecht Wessel)
Amerika vs de rest
van de wereld
Ik denk, dat een eventueel ingrijpen van Amerika in Irak in haar strijd
tegen het terrorisme toch een escalatie is in de richting die de pacifisten
bedoelen. Mijns inziens moeten we daar tegen zijn, omdat het een escalatie
betekent van het Amerikaanse geweld in haar oorlog tegen de rest van de
wereld. De VN lijkt er niet meer aan te pas te komen. In hoeverre is dialoog
en verzoening mogelijk en wat, als daarvan geen sprake kan zijn ?
Wat is dan een geloofwaardige aanpak ?
Er is een vergadering van de landelijke basisbeweging gepland op zaterdag
26 oktober van 10.30 tot 12.30 uur in de Singelkerk, Singel 452 te Amsterdam,
te bereiken met tramlijn 1, 2 of 5. Uitstappen: halte Koningsplein bij
de Bloemenmarkt.
Mijn vraag is, of de BBN ondanks haar veelkleurigheid zover is, dat zij
in een tot een gezamenlijk standpunt kan komen, dat op dinsdag 5 november
in het IKV-beraad verwoord kan worden:
1. De wereld wordt naar een militaire oplossing toegepraat.
We lopen achter de feiten aan, voordat we het weten.
2. Wat kunnen we doen aan een snelle en efficiente
communicatiestructuur. Het BBN-bestuur is hier al mee bezig, maar is dat
snel genoeg?
3. Moeten we als basisbeweging niet duidelijker andere
wegen zoeken? Volgens Lambrecht en ook Mient Jan Faber moeten we Irak
niet aan Saddam Hussein en de VS kunnen overlaten.
Vraag
Mijn vraag als vertegenwoordiger van de BBN bij het IKV is ook, of er
vanuit de basisbeweging standpunten, meningen en emoties aangaande het
IKV, onze landelijke politiek, de Amerikaanse politiek en de politiek
van Saddam Hussein op constructieve wijze aan bod kunnen komen via mijn
e-mail adres c.vandersteen@planet.nl
Of anders telefonisch (0251- 253866) iedere morgen tussen 7.30 en 7.45
uur. Het liefst voor 26 oktober, de datum van de demonstratie in Amsterdam
en Rotterdam, de demonstratie is om 13.00 uur op de Dam. Geef een bericht,
of je wel of niet komt.
Cees van der Steen, 19 oktober 2002.
| Naar boven
|
De kwestie Irak wordt onterecht voorgedaan als een keuze tussen twee alternatieven
Dit artikel van Lambrecht Wessel wordt gepubliceerd
in het Utrechts Nieuwsblad: "Regime change', maar niet op de VS-manier"
Of Saddam Hussein wordt verwijderd door de Amerikanen in een spoedige
oorlog óf we keren ons tegen een
oorlog en Saddam Hussein blijft voorlopig zitten, al dan niet lastiggevallen
door VN wapeninspecteurs. Er is echter een derde lastiger weg die moet
worden ingeslagen die de gevaren van beide voorgaande keuzes erkent: 'regime
change', maar niet op de manier die Amerika nu voorstaat.
Eerste bezwaar - veiligheid Irakese
burgers geen prioriteit
De bezwaren tegen een snelle Amerikaanse aanval met haar huidige agenda
zijn legio: allereerst lijken de veiligheid en de behoeften van de Irakese
burgerbevolking niet de allerhoogste prioriteit te hebben. Toezeggingen
voor bescherming van de bevolking bij een aanval zijn wel gedaan aan de
oppositievertegenwoordiging van de grootste groepen in het land, de Sjiieten
(55 procent) en de Koerden (20 procent). Maar in hoeverre zijn de Amerikanen
in staat werkelijk de burgerbevolking te beschermen voor Saddam Hussein's
raketten, zijn eventuele gebruik van chemische en
biologische wapens en 'collateral damage'? Het wantrouwen van de oppositie
jegens de Amerikanen is groot. Het Westen protesteerde niet toen het Irakese
regime onder andere met gebruik van chemische wapens meer dan 100.000
Koerden ombracht in operatie Anfal in 1987, '88. Toen in 1991, '92 de
Irakese oppositie, na een oproep van Bush Sr. in 14 van de 18 Irakese
provincies in opstand kwam, maar de door de VS verlangde staatsgreep in
Bagdad uitbleef, stond het Saddam toe met zijn helikopters de opstand
neer te slaan. Turkije, Saoedi Arabië en de VS moesten er immers
niet aan denken dat Sjiieten (gelieerd aan Iran) of Koerden (toen strevend
naar onafhankelijkheid) meer macht in Irak zouden krijgen. De schattingen
van het dodental lopen uiteen van 60.000 tot 200.000.
Tweede bezwaar - scenario
ontbreekt
Een tweede bezwaar tegen een Amerikaanse invasie is dat de VS nog geen
duidelijk scenario hebben voor een post-Saddam situatie dat in de democratische
en politieke behoeften van de Irakese bevolking voorziet of daar een echte
aanzet toe vormt. Na 11 jaar lang geprobeerd te hebben een interne paleisrevolutie
te bewerkstelligen, zoals bijvoorbeeld de paleisrevolutie van 1996 die
jammerlijk mislukte, lijkt een plotselinge keuze voor democratisch pluralistisch
bestuur van Irak niet het meest voor de hand liggend. De keuze van gesprekspartners
doet dit vermoeden. De oppositie die is uitgenodigd om mee te praten bestaat
uit zes groepen. Er zijn drie meer lokaal verankerde en daarom ook wel
'loopgravenlobby' geheten Irakese oppositiegroepen bij: het SCIRI (Sjiieten),
KDP en de PUK (Koerden). Maar ook uitgenodigd is de zogeheten 'hotellobby',
groepen met
geen of weinig lokale verankering, direct gesteund door de VS: het INA
(overlopers van Saddam, met veel bloed aan hun handen), INC (de door Bush
Sr. in het leven geroepen 'verzamelde' oppositie, met weinig vertrouwen
en steun van de rest van de oppositie) en de 'Royalisten' (alsof de Irakezen
op een nieuwe koning zitten te wachten). Los van het feit dat al deze
groepen niet allen de anti-Saddam oppositie vertegenwoordigen, is hun
agenda óf onduidelijk óf er vallen vraagtekens bij hun motieven
en plannen te zetten. Recent komen er geluiden uit de VS dat het ook een
militaire bezetting à la Japan na de Tweede Wereldoorlog overweegt.
Hiermee blijkt dat het de VS niet is gelukt een samenhangende oppositie
met een duidelijk agenda te smeden. Wat de Irakese bevolking hiermee opschiet
is onduidelijk en niet gegarandeerd is of hiermee een eventuele burgeroorlog
na een omverwerping van Saddam vermeden wordt.
Derde bezwaar - internationaal
recht
Het derde bezwaar tegen een Amerikaanse interventie is internationaal
rechtelijk. Als de VS haar nieuwe 'preventieve aanvalspolitiek' met of
zonder steun van de VN-veiligheidsraad kan uitvoeren, komt het hele naoorlogse
internationale systeem op de helling te staan. Kunnen we dan op termijn
nog bezwaar maken tegen een Russische interventie in Georgië of een
Chinese interventie in Taiwan?
Vierde bezwaar - regionale
conseqwenties onvoldoende bekend
Een vierde bezwaar is dat regionale consequenties van een snelle aanval
op Irak onvoldoende bestudeerd zijn. Komen er vluchtelingstromen op gang?
Zo ja, hoe worden die opgevangen? Zou Sharon van de gelegenheid gebruik
maken om de bezetting nog verder op te voeren of zelfs, zoals velen in
Israël en Palestina beweren, Palestijnen over de grens te zetten?
En wat betekent Amerikaanse aanwezigheid in het gebied? De Amerikaanse
bewering dat de VS nu eindelijk democratie en economische ontwikkelingen
naar de regio komt brengen zal menig wenkbrauw tot grote hoogte hebben
doen stijgen. Het zou een welkome verandering zijn van decennia lange
steun aan dictatoriale regimes, maar eerder valt te denken aan het motief
van de voordelen van directere
controle over de kwalitatief goede en uitgestrekte Irakese olievelden.
Als de VS controle heeft over deze olievelden verliest Saoedi-Arabië
haar centrale macht in de OPEC en wordt het olieboycotwapen voor eens
en voor altijd weggenomen. Verder zou de VS strategisch ideaal geplaceerd
zijn om de het volgende landen in de 'as van het kwaad' aan te vallen.
Vanuit Afghanistan, Irak en Israël tegelijk valt dan makkelijker
druk uit te oefenen op landen als Iran, Syrië, Libanon en Libië.
Vijfde bezwaar - spanning
tussen Islamitische en Westerse wereld stijgt
Tenslotte zou een Amerikaanse aanval, zeker zonder enig perspectief op
oplossing van het Palestijns-Israelisch conflict, de spanning tussen de
Islamitische wereld en het Westen verder doen opvoeren en de strijd tegen
het terrorisme een flinke knauw geven. Nu heeft de Arabische wereld al
genoeg reden om over het Westen te klagen: bijvoorbeeld wat betreft de
Westerse steun aan repressieve regimes die wel democraten maar vaak niet
fundamentalisten hebben onderdrukt en de sancties tegen Irak die door
Saddam Hussein's beleid vooral Mohammed modaal treffen en niet het regime.
Een aanval op Irak waarbij veel burgers sterven zouden een verdere impuls
vormen voor een frustratie, waaruit terroristische groeperingen hun actieve
en passieve steun verwerven.
Het risico van een aanval nu is dus dat een groot aantal
burgerdoden zouden vallen gevolgd door een slecht regime, regionale destabilisering,
een impuls aan antiwesters terrorisme met een delegitimering van het internationaal
recht en internationale gemeenschapsysteem op de koop toe.
Bush-regering heeft
belang bij omverwerpen regime
Maar een handhaving van de status quo is ook volstrekt onmogelijk. Saddam
Hussein oefent een genocidale onderdrukking uit op zijn eigen bevolking
en bovendien baart zijn streven naar massavernietigingswapens terecht
grote zorgen. De overgrote meerderheid van de Irakese bevolking wil af
van het regime. Eveneens terecht. Zonder een vorm van steun van buitenaf
is dit echter niet mogelijk. De behoefte van de oppositie om zich van
het regime te ontdoen valt dus gedeeltelijk samen met de belangen van
de huidige Bush-regering. De oppositie is tot de agenda van de VS veroordeeld
zolang de rest van de wereld zich afzijdig houdt.
Wat moet er gebeuren?
Als een oorlog op korte termijn en handhaving van de status quo geen opties
zijn, wat moet er dan wel gebeuren? We moeten ons realiseren dat 'regime
change' wel degelijk het centrale doel moet zijn van de Irakpolitiek van
het Westen en dat de Irakese bevolking bevrijding verdient. Voorts dient
nu de discussie losbarsten welke oppositie we zouden moeten steunen en
hoe? Omdat de oppositie 'anti-Saddam' is, betekent dit niet automatisch
dat deze kampioen mensenrechten en democratie zijn. Wat voor rol kunnen
Europa en de VN spelen in een democratische ontwikkeling van Irak, nu
en in de toekomst? Zijn er krachten in de Irakese oppositie of aanzetten
tot pluriformiteit die we daarin kunnen ondersteunen? Het IKV steunt in
Noord Irak (waar dit in tegenstelling tot de rest van Irak wél
mogelijk is) een onafhankelijke krant en een cultureel centrum waar vrouwen-,
studenten- en jongerengroepen elkaar ontmoeten. Steun aan de 'civiele
samenleving'. Is dat een model dat navolging op grotere schaal verdient?
En is het genoeg? En wanneer en onder welke voorwaarden kunnen ons wel
steun in de vorm van geweld om Saddam omver te werpen eventueel wel indenken?
Duidelijk is in ieder geval dat we ons, en dat geldt ook de Nederlandse
overheid, actief moeten engageren en Irak niet aan Saddam Hussein en de
VS meer kunnen overlaten.
Lambrecht Wessels is IKV bestuurslid, politicoloog
gespecialiseerd in het Midden Oosten en docent conflict studies aan The
Network University.
IKV Juul Muller, Postbus 85893, 2508 CN Den Haag.
tel.: 070 350 71 00 fax: 070 354 26 11
E-mail: jmuller@ikv.nl
Nb. Bekijk de website van het IKV: www.ikv.nl
|