Vandaag is het de derde zondag van de advent. De derde zondag
in een reeks waarin we opgeroepen worden ons voor te bereiden
en ons te bezinnen op licht en duister.
Vandaag is ook de derde
zondag in de reeks diensten onder het thema De weg van gerechtigheid
en vrede. Vandaag staat daarin de 50e verjaardag van de Universele
Verklaring van de Rechten van de Mens centraal. In de collage
van teksten en liederen die u zodadelijk zult horen is daaruit
het taaie eerste stuk opgenomen. Het geeft de gedachten weer die
aan de verklaring ten grondslag liggen. Niet makkelijk om te lezen,
maar ik hoop dat ze door voorbeelden in de overweging wat verteerbaarder
worden. Verder zijn het woorden die erom vragen herlezen en herkauwd
te worden. Mede daarom zal na de dienst ook de volledige tekst
van de Universele Verklaring te verkrijgen zijn.
Ik zou hier ook graag Fons Ruitenbeek bedanken voor het enorme
werk dat hij voor deze themadiensten verzet heeft. Zonder hem
was het absoluut niet mogelijk geworden.
Thema vandaag is: Wordt de wereld rond? Zou het dan waar zijn dat zoveel eeuwen na de ontdekking dat onze aarde rond is, onze wereld ook daadwerkelijk rond wordt? Zou het einde van de platte aarde dan toch nabij zijn? De platte aarde, met haar grenzen waar mensen vanaf geduwd kunnen worden, zou die rond worden en zo ons de mogelijkheid geven elkaar te omarmen en de cirkel van verbondenheid te sluiten?
We bevinden ons vanmorgen op het scherp van de snede, door
de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens zo centraal
te stellen in onze viering. Gaan we te ver door deze verklaring
onder de titel "blijde boodschap" voor te lezen? Is
dit werkelijk een stap in Gods goede richting?
Ik denk van wel, anders had ik hier vanmorgen ook niet gestaan.
Ik kan zelfs zeggen dat ik in de voorbereidingen hiervoor en door
de aandacht die de verklaring in de media gekregen heeft, meer
en meer in de waarde ervan ben gaan geloven.
Met al de moeilijke, min of meer juridische woorden die we vandaag
gekozen hebben, wordt toch een visioen opgeroepen. Een visioen
dat spoort met wat in de bijbelse traditie gehoopt en beleden
wordt: een nieuwe hemel en een nieuwe aarde; een nieuw Jeruzalem
waarheen de volken in drommen zullen opgaan; een leven in Christus
waarin geen onderscheid tussen Jood of Griek, slaaf of vrije meer
zal bestaan; een wereld van sjaloom, van alomvattende vrede, net
als op de eerste dag waarop de mens door Gods adem het leven zag.
Worden in de bijbel niet ook veel visionaire, profetische én
juridische woorden met elkaar verbonden om een goede, goddelijke
wereld vorm te geven? De goede verhouding tussen God en mensen
wordt vorm gegeven in een verbond, een gebruikelijke, juridische
vorm om de verhoudingen tussen mensen goed te regelen, zodat vrede
en voorspoed mogelijk worden voor allen.
Met de woorden die we vandaag gekozen hebben, wordt ook het visioen
opgeroepen waarop we hopen als we de geboorte van het kerstkind
elk jaar gedenken. Meer nog: door de geboorte van dat kind te
gedenken, belijden we elk jaar opnieuw dat Gods goede wereld niet
alleen iets is waarop we hopen, maar ook iets wat we dagelijks
geboren kunnen laten worden.
In die gelovige traditie mogen ook de woorden van de Verklaring
van de Rechten van de Mens eens opgenomen worden. Ze mogen dan
bepaald zijn door de omstandigheden en overtuigingen van onze
eigen tijd, maar geldt dat niet voor alle woorden die ons overgedragen
worden, ook die in de Schrift, ook die van de Blijde Boodschap?
Zoals visioenen, net als de geboorte van het kind, altijd ook
voortdurend werkelijkheid worden, zo worden ook de woorden van
de Universele Verklaring voortdurend waar, ondanks alle tegenspraak
die we ook tegenkomen.
Meest sprekende voorbeeld is nu de arrestatie en mogelijke uitlevering
en berechting van Augusto Pinochet. Het is toch mogelijk dat de
reuzen, de beesten van onze tijd ter verantwoording geroepen worden.
Zoals na de Tweede Wereldoorlog processen gevoerd konden worden
in Neurenberg en Tokio. Zoals de roep om internationale tribunalen
steeds sterker wordt. Zoals in Den Haag steeds hoger geplaatsten
uit het voormalig Joegoslavië ter verantwoording geroepen
worden. Zoals daar erkend wordt dat verkrachting een oorlogsmisdaad
is. Zo kan de "suprematie van het recht" voorkomen dat
geweld voor mensen noodzakelijk wordt om groot onrecht te bestrijden.
Het recht kan zo voorkomen dat mannen en vrouwen ongelijk behandeld
worden in salaris en pensioenen, zoals pas nog is gebleken bij
'onze eigen' KLM. Het recht kan zo voorkomen dat mensen die gediscrimineerd
worden geen bescherming krijgen van hun politie. Het recht kan
zo voorkomen dat mishandeling in een gezin maar doorgaat, omdat
men geen vluchtweg kan zien.
Natuurlijk is er nog op vele plaatsen tegenstand tegen deze boodschap
van vrijheid en gelijkwaardigheid. Maar het handvat is ons gegeven
om hier tegenin te gaan, al is het soms een lange weg. Een nieuwe
twijg kan zo ontspruiten aan de stronk van Isaï.
Laat deze Verklaring van de Rechten van de Mens zo een oproep
voor ons zijn om menswaardig te leven, om Gods verbond recht te
doen. In ons eigen leven en in onze eigen kring, maar ook in het
grote politieke bedrijf en onze keuzen daarin.
Laten we zo de weg bereiden van de Heer. Maak zijn paden recht
en maak zijn wereld rond.