Lezingen:
Namens de Duifgemeenschap heet ik u allen van harte welkom
in deze dienst.
U had mij hier niet verwacht, ik zelf ook niet tot vrijdagavond
maar Reinier ter Hart is helaas ziek en ik heb zijn taak hier
overgenomen.
U zult begrijpen dat de inkt van mijn overweging nog nat is en
dat ik niet veel tijd heb gehad alles rustig te kunnen overwegen
en heroverwegen. Ik heb dus de komende week net als u, hoop ik,
nog iets te overwegen.
In de liturgievergadering is besloten de volgorde van de lezingen
om te draaien en ik ben daar erg gelukkig mee. Ze staan nu in
opvolging van tijd naar gebeurtenissen.
De wetten, waar de lezingen over gaan, worden geschreven, aangepast,
heroverwogen en telkens in een andere kontekst bekeken. Het volk
dat op het punt staat het nieuwe land te betreden krijgt de tien
geboden ter vervanging/aanpassing van oudere wetten. Ten tijde
van Jezus heeft dit volk deze wetten tot WET gemaakt en wijst
Jezus hen erop dat de mens er niet is voor de wet, maar de wet
voor de mens. En Paulus tenslotte helpt de Christengemeenten om
niet in dezelfde valkuil te trappen. Dat dat maar ten dele gelukt
is weten wij allen. Want omwille van wetten die mensen gemaakt
hebben om zogenaamde God te dienen, ontstaan conflicten - zelfs
oorlog. Wij zoeken God en als we denken deze gevonden te hebben
maken we er een wet van of bestempelen het als het ware geloof
en vinden dat als iemand in strijdt hiermee handelt, tegen God
handelt.
De lezingen van vandaag willen duidelijk maken dat God niet
aanbeden kan worden door wetten maar door ons gevoel te laten
spreken.
Laat ons aan het begin van deze dienst even stil worden.
Laten wij ons afstemmen op God met onze blijdschap, met ons verdriet
of zorgen...
Je handen wassen voor het eten is een goed voorschrift. Het
voorkomt dat er met het eten ook allerlei vuil naar binnen gaat.
Het voorkomt besmetting en ziekte.
Zo hebben de joden meer voorschriften die uitermate wijs zijn.
Sommige vleessoorten bederven sneller bijvoorbeeld, die zijn hun
verboden. Deze spijswetten stammen van voor de ballingschap en
werden opgesteld om ziekten te voorkomen.
Voor het trekkende volk beschreven in Deuteronomium, lopend door de woestijn en geen supermarkt om de hoek met dagverse produkten, zijn dit ook goede geboden. Maar zij komen straks in een nieuwe situatie terecht en hebben behoefte aan een hernieuwing van de andere oude wetten. Het kleine volk is dan eindelijk vrij en onderweg naar een leven van zelfbepaling en onafhankelijkheid. De voorschriften en bepalingen die Mozes hun brengt, de tien geboden, brengen de oudere voorschriften terug naar de kern van de zaak: het welzijn van de mensen. Ze zijn erop gericht om gelukkig en vrij te kunnen leven in een nieuw land. Het is niet de bedoeling de bevrijden opnieuw in afhankelijkheid en onderdrukking te brengen. Wetten zijn er voor mensen, niet om mensen te onderdrukken en te veroordelen.
De ontwikkeling van de mens gaat voort, wetten moeten dagelijks
aangepast worden. Anders gaan ze een eigen leven leiden. Precies
dat is waar Jezus steeds weer op botst in zijn omgang met farizeeën
en schriftgeleerden. En steeds weer wijst Jezus hun op de geest
van de wet. Die blijft hetzelfde. Wetten zijn er voor het welzijn
van mensen.
Jezus wijst hen op een uitspraak uit Jesaja 29 vers 13:
'Dit volk nadert Mij wel met de mond en eert Mij wel met de lippen
maar zijn hart is ver van Mij en zijn vrees voor Mij is niet meer
dan een wet van mensen, die door mensen wordt aangeleerd.'
Zij verschuilen zich achter een zogenaamd ' geloof' dat ze zelf
gecreeërd hebben. Zij laten wetten gelden boven het welzijn
van de mens, boven wat zij in hun hart voelen.
'Wee u, wetgeleerden, want u legt de mensen lasten op die niet
te dragen zijn...' Wee u, wetgeleerden! U hebt de sleutel weggenomen
die toegang geeft tot de ware kennis. Zelf bent u niet naar binnen
gegaan en anderen, die wel wilden, hebt u het verhinderd!'
Als je alleen leeft naar de wetten is het gemakkelijk je hart
te sluiten, en de verantwoordelijkheid af te schuiven. Maar de
mens is nog altijd zelfstandig en heeft een eigen verantwoordelijkheid,
zoals we vorige week hoorden. Er is geen garantie dat je doordringt
tot God als je alle wetten en regels opvolgt. Het kan zelfs precies
andersom zijn:
-Moet je iemand honger laten lijden of geef je hem te eten, ondanks
dat die persoon onrein word genoemd.
-Red je een dier van de verdrinkingsdood of laat je hem verdrinken
omdat het sabbat is.
Deze wetten nalaten maken je niet onrein, als je niet handelt en je hart niet laat spreken, dan ben je verkeerd bezig. Dat is hier de boodschap van Jezus.
Paulus schrijft aan de Romeinen : 'Ik beweer juist dat de mens
gerechtvaardigd wordt door te geloven, niet door de wet te onderhouden.'
Inhoudelijk zegt hij hetzelfde als Jezus maar het lijkt in tegenstrijd
met de opvatting dat Jezus de wet niet heeft willen afschaffen.
Hij heeft ons laten zien dat er veel verstandige voorschriften
zijn, maar dat ze hun betekenis verliezen als we Gods voorschrift
van de liefde en welzijn van de mens vergeten.
En ook dat zegt Paulus verderop in zijn brief: 'Zo moet de eis
van de wet vervuld worden door ons die geen zondig leven meer
leiden, maar leven volgens de Geest.' (Rom.8:5)
In die nieuwe Christengemeenten zal veel gesproken zijn over
nieuwe wetten en voorschriften, om de nieuwe leer ondergrond te
geven en structuur. Een niet gemakkelijke opgave. Mensen willen
graag structuur omdat dat rust geeft en duidelijkheid schept maar
het is dan gemakkelijk om weer terug te glijden in de oude situatie.
Om je weer te gaan verschuilen achter die wetten en structuur
en verzuimt zelf verantwoordelijkheid te nemen.
En dan bestonden die nieuwe gemeenschappen ook nog eens uit allerlei
volken met allen een zware erfenis: de joden met al hun wetten,
de grieken met hun naïeve geloof in de logica en het verstand
en de Romeinen met hun overschatting van Romeinse orde en discipline.
Moet je elkaars wetten respecteren of
moet je proberen samen tot één wet te komen of
toets je iedere wet afzonderlijk aan de gegeven situatie en aan
je hart, zoal Jezus dat deed.
En in die moeilijke omstandigheid zitten wij ook vaak. We leven
in een land met vele godsdiensten en culturele verschillen. We
komen uit diverse tradities en hebben allen een eigen erfenis
uit het verleden. Respecteer je de wet van een ander als het tegen
jou gevoel, jou geloof indruist?
Moet je een compromis sluiten? Wordt iedereen daar gelukkig van?
Hoe vertel je iemand dat naar jou gevoel hij of zij dan wel naar
zijn of haar wet handelt, maar toch niet goed bezig is. Daar is
lef voor nodig. Je laat mensen wankelen en daar is niet iedereen
blij mee.
Jezus deed dat wel. Hij was daarom gevaarlijk voor de Joodse machthebbers.
Het evenwicht tussen het Sanhedrin en de Romeinen was wankel en
dat konden ze niet in de waagschaal stellen. Ondanks de gevolgen
voor de bevolking.
Het lijkt moeilijk het iedereen naar de zin te maken, de ene
wet geeft een beperking aan de ene, de andere wet aan de andere.
Toch staat er in het eertste artikel van onze grondwet dat dat
niet mag. Iedere wet en regeling zou als slot moeten krijgen dat
zaken per situatie moeten worden bekeken en het geluk van de mens
doorslaggevend zou moeten zijn.
En wij, laten wij handelen vanuit ons geloof dat vertelt dat wat
God in ons hart heeft gelegd goed is. Amen.