Lezingen

• Deut. 6, 2-6
• I Joh. 4, 7-11, 19-21
• Marcus 12, 28b-34

Overweging

Van de week was ik met Carla op een galerie in het Brabantse plaatsje Volkel. Daar woont Tinie van Lieshout, getrouwd en moeder van vijf kinderen, die al jaren zich geroepen voelde tot het bekleden van een ambt in haar kerk en meende dat dat bereikbaar werd toen van diakens geen celibaat meer werd gevraagd.
Zij meldde zich dus aan voor een diakenopleiding maar werd afgewezen omdat zij vrouw was. Ze liet het niet bij deze afwijzing zitten, ze oordeelde namelijk dat dit een inbreuk was op de gelijkstelling van vrouwen en mannen krachtens de Nederlandse en Europese wetten en begon een proces inzake discriminatie. Zoals te verwachten was verloor zij deze processen want de wereldse rechters branden zich liever niet aan kerkelijke zaken, maar haar actie leverde wel veel publiciteit op. Temeer door de schilderijen en gedichten die zij tijdens het proces maakte.
Waarom vertel ik dit in deze overweging? Omdat ik bij het bezoek aan deze vrouw diep onder de indruk kwam van het vuur waarmede deze vrouw voor haar roeping opkwam en tegelijk van het gebrek aan liefde die de r.k.kerk betoont in zulke kwesties.

Uit heel de prediking van Jezus is het zonneklaar dat de voornaamste eis, die Hij aan zijn Kerk stelt, de liefde is als menselijke omgangsvorm. Nu zijn we de laatste jaren zozeer gewend geraakt aan het totaal gemis aan menselijke liefde in kerkelijk verband, dat wij onderscheid zijn gaan maken tussen de Kerk als lichaam van Christus en de kerk (met een kleine k) als instituut. Dit is echter een doekje voor het bloeden. We zeggen: de Kerk moet als gemeenschap het voorbeeld geven van de liefde, maar de kerk als instituut, daar knijpen we een oogje voor dicht. Instituten zijn immers anonieme en onpersoonlijke grootheden en daar mag je andere eisen aan stellen. M.a.w. we zeggen: de Kerk van Christus daar houden we van maar het instituut mag je haten. Maar ligt het wel zo eenvoudig ?

Er was onlangs weer zo'n kerkelijk schandaal. Henk Baars, pastoraal werker, sinds 1991 werkzaak in het bisdom Haarlem, en al vele jaren coördinator van het dekenaal bestuur. De waarnemend bisschop heeft nu die functie opgeheven en Baars is ontslagen. Hij is tevens voorzitter van de 8 Mei-beweging, u allen zeer bekend. Henk Baars is gaan solliciteren en kreeg bij een half dozijn kerken een baan aangeboden op voorwaarde dat hij zijn voorzitterschap van de 8 Mei-beweging zou opgeven. Voor deze functie, die niet betaald wordt, is hij met algemene stemmen gekozen door alle participanten van deze club, en dat zijn meer dan 100 kerkelijke organisaties, ordes en congregaties van priesters en religieuzen. Het pleit voor Baars dat hij dit weigerde en er zat voor hem dus niets anders op dan een baan aan te nemen in de hervormde kerk. Zo worden de beste mensen in de r.k.kerk het werken onmogelijk gemaakt, alleen omdat zij progressief zijn.
Dit is niet meer dan het zoveelste staaltje van een liefdeloos optreden van kerkelijke organisaties. Wat hen beweegt blijft zoals altijd in het duister gehuld want openheid van zaken is hierin geen gebruik. De Kerk preekt het woord van Christus: de liefde tot God en de evenmens is het hoogste en eigenlijk enige gebod maar juist aan dit gebod heeft de hiërarchie kennelijk geen boodschap. Dit is langzamerhand zo gewoon geworden dat de mensen er zich niets meer van aantrekken, maar het is blijft een gevaar want juist op financieel gebied trekken de bisschoppen nog steeds aan de touwtjes en broodroof en beroepsverboden zijn schering en inslag.

Ik weet dat ik niets nieuws vertel en dat u er langzamerhand aan gewend bent geraakt maar juist daarom moeten we er tegen blijven opkomen want hieraan mogen we niet wennen. Alles wat in de beschaafde wereld normale praktijk is geworden, daaraan onttrekt zich de kerk. Democratie is heden ten dage een bewijs van beschaving maar de kerk kent geen enkele vorm van democratisch bestuur. Gelijkheid van beide sexen is een eis van deze tijd maar de kerk is en blijft een ondoordringbaar mannenbolwerk.
Dat gehuwden zo nodig mogen scheiden is een algemeen menselijk recht maar niet in de kerk. Als gehuwde mensen gaan scheiden en een nieuw huwelijk aangaan mogen zij geen sacramenten meer ontvangen.
Priesters mogen niet trouwen maar als ze heimelijk een vriendin erop nahouden is het geen bezwaar als het maar geheim blijft. Als ze gaan trouwen, verliezen zij hun functie, mogen zij hun ambt niet meer uitoefenen, maar zolang ze niet trouwen, is er geen bezwaar. Dat die priesters en zeker die vriendinnen zo in een onmogelijke positie terechtkomen wordt niet als bezwaar gezien, hypocritie wordt zo aangeraden.
Voor homoseksuelen is er geen redding mogelijk. De pil is en blijft verboden, abortus ook en condoomgebruik is uit den boze. Deze week las ik dat de befaamde morning after pill, die wij al jaren kennen, nu voor het eerst in Italië te koop is. Het Vaticaan was er weer als de kippen bij om ook dat weer te verbieden.
En zo kunnen we doorgaan, ik vertel u niets nieuws maar de reden dat ik er toch maar weer eens de aandacht voor vraag is nu juist omdat we het allemaal weten en eraan gewend zijn geraakt. En dat is funest. Dat het gebod van de liefde door Jezus weer opnieuw is gegrondvest als het eerste en voornaamste gebod en dat de hiërarchie van de Kerk alsmaar doorgaat met de meest voor de hand liggende vormen van mensenliefde te weigeren is te gek voor woorden. De paus heeft onlangs wel schuld erkend van misdaden tegen de menselijkheid van eeuwen geleden maar niet erkend dat de Kerk mede schuldig is geweest aan de holocaust door het antisemitisme niet te bestrijden. Dat de Kerk nu nog in Afrika, dat geteisterd wordt door een vloedgolf van aids, weigert het gebruik van condooms goed te keuren wordt door menigeen gezien als een vorm van volkerenmoord.

En je moet aannemen dat de Kerk niet dom is, dat ze goede reden hebben om al deze dingen te doen en zoveel te verbieden maar kom dan tenminste daarmee voor de dag. Ga een dialoog aan met de wereld en leg uit wat niemand begrijpt, wat de drijfveren zijn om de geest van de tijd zo te tarten en de hedendaagse cultuur zo af te wijzen. Maar voor veel zaken zijn de diepere achtergrond niet duidelijk en wat gebruikt wordt als argumenten van het geloof wordt door de grote massa van de gelovigen zelf niet aanvaard. Wat de redenen zijn dat vrouwen geen ambt mogen bekleden in de Kerk is volkomen duister. Dat het nooit gebeurd is, kan geen reden zijn en dat de moderne vrouw er anders over denkt dan veel vrouwen het verleden, kan alleen maar als een positieve ontwikkeling worden gezien. En het gaat niet alleen over vrouwen. We leven met zijn allen in een vreemde tijd. Volgens de een is het einde van de Kerk aanstaande, volgens de ander beleven we een herleving van de godsdienst, er is volgens hen zelden zo'n opleving van de religie geweest.

Maar hoe het zij: de Kerk zal wel blijven bestaan maar naar ik hoop wel in een andere vorm: minder leerstellig en dogmatisch, meer aangepast aan de aard van elk afzonderlijk volk, dus minder eenvormig, meer pluriform. We zullen, naar ik hoop, nooit meer van die stukken uit Rome krijgen, zoals onlangs weer het document met de naam Dominus Jesus (de Heer Jezus) waarin wordt beweerd o.a. dat alleen de r.k. kerk in echte zin Kerk kan genoemd worden. De andere kerken zijn maar kerkelijke gemeenschappen en het volledig heil is enkel en alleen in de r.k.kerk te vinden. Zo'n verklaring maakt feitelijk een eind aan het oecumenisch gesprek tussen de kerken, zij kunnen volgens Rome niet meer op voet van gelijkheid met elkaar praten. Zo'n verklaring is niet alleen dom en onhandig, zij is in hoge mate beledigend en liefdeloos. De grote consternatie die zulke documenten nog steeds veroorzaken schijnen in Rome geen weerklank te vinden, zozeer lijkt men daar overtuigd te zijn van eigen gelijk. Voor iemand die ondanks alles nog wel van harte wil geloven in zijn Kerk en haar lief heeft, zijn dit allemaal zorgelijke zaken.

Maar bij al die zorg zijn er ook hoopvolle signalen. Een daarvan is de betekenis van internet in onze moderne wereld. Als je deze zorgen hebt en je je abonneert op websites van r.k.organisaties, dan sta je dagelijks versteld hoeveel kritiek er is op de kerk door organisaties over heel de wereld, niet alleen in alle landen van Europa maar ook in Noord- en Zuid-Amerika en in Azie. En ook door hoge kerkelijke kaders, door kardinalen, bisschoppen en theologen. Er komt steeds meer verzet tegen met name de curie in Rome, die alsmaar met verboden komt en weinig doet om de kracht van het evangelie spiritueel te mobiliseren.

Voor een oecumenische basisgemeente als 'De Duif' blijkt er toch nog hoop!

Ton Wiemers