Lezingen

• Spreuken
• Joh. 16; 12-15

Inleiding

Goedemorgen lieve mensen. Het is 10 juni en we zijn hier voor ons wekelijks rondje in de kerk. Vorige week was het Pinksteren. Dat de Geest over de leerlingen is gekomen, is zo'n cruciaal gebeuren, daar kunnen we niet genoeg van krijgen. Dus het gaat er vandaag weer over. We zullen vandaag een prachtige tekst uit Spreuken lezen over de Wijsheid, en een tekst uit Johannes over de Geest der Waarheid.

Het boek Spreuken is een verzameling teksten, geschreven door dichters, waarschijn-lijk van de 10de tot de 4de eeuw voor Christus. Er staat te lezen in bloemrijke taal dat wijsheid niet alleen aan God en de mensen is voorbehouden, ook de werkelijkheid zelf heeft een goddelijke ordening meegekregen. Er zijn wetmatigheden in de wereld, terugkerende ervaringen waaraan je kunt zien dat het leven is gebaseerd op rechtvaardigheid. Als mensen zich in die logica inpassen kunnen zij harmonieus leven. Wie de keus nog niet heeft gemaakt heet onnozel. Wie afkerig is is een dwaas, zijn leven is schijn, hij bemint de dood. Maar de wijze, die staat echt in het leven, de wijze zal leven. Daar gaat het over vandaag.

In het Grieks en Hebreeuws, de talen van de oorspronkelijke bijbelboeken, is de Geest een vrouwelijk begrip en daarom heb ik ervoor gekozen de nadrukkelijke mannelijk-making van onze Krachtige en Tedere als Heer, Vader en Zoon te compenseren. De Geest bezit de tederheid en kracht die haar uitermate geschikt maken om met Zij te vertalen. Daarom heb ik de Geest waarover Jezus spreekt met Zij vertaalt.
Een tweede praktische opmerking is dat er een lied is weggevallen uit het boekje. Aan het slot van het tafelgebed zingen we: Gezegend zijt Gij. De zinnen worden door het koor voorgezongen en door ons allen nagezongen, dus zonder tekst gaat het vast ook goed.

Gerard van Deijl en ik wensen ons allen een heel goede viering toe.
 

Overweging

Ik had laatst een gesprek met een collega-directeur. We spraken over wat een organisatie in verandering nodig heeft en van jou als directeur vraagt en hij zei: als ik een ding geleerd heb deze afgelopen jaren is dat ik maar op één manier directeur kan zijn: en dat is mijn manier.
Deze waarheid als een koe verdient nadere beschouwing. Want het is helemaal niet zo makkelijk om het op jouw manier te doen, of je nu directeur of huisvrouw bent. We zoeken ons rot naar de juiste manier. Waarom is het zo moeilijk om ons erbij neer te leggen dat we maar op een manier kunnen leven, nl. ònze manier?

Diep in ons zit er een kern die iets voor haar verantwoording kan nemen, die ergens achter kan staan, die weet wat ze moet doen. Alleen als wat we doen in ons leven in harmonie is met dat diepe Zelf, dan kunnen we vol vertrouwen verder leven.
We kunnen dat basale weten best ontkennen. We kunnen handelen omdat iemand ons dat heeft aangeraden, we kunnen ons laten leiden door verwachtingen en eisen van anderen. Of we zien af van onze inzichten omdat anderen dat niet begrijpen, of omdat het pijn bij anderen veroorzaakt. Terwijl we er niet volledig achter kunnen staan dwingen we onszelf in dat keurslijf van hoe het hoort, hoe het moet, wat anderen verwachten, wat volgens de deskundigen beter is, noem maar op.

'Dieper in mij dan mijn diepste zelf,
was jij in mij - die niet in mijzelf was.'

Wat een prachtige tekst zongen we net, want daar gaat het om: dieper in mij dan mijn diepste zelf was jij, de Geest van Waarheid en Wijsheid - en ik was bezig weg te rennen. Met Pinksteren vieren we dat de geest van waarheid uiteindelijk ons tot leven zal roepen. Op Pinksteren doorsneden de apostelen de angst en braken uit de knellende banden van wat hen klein hield.

Ze probeerden de kennis die ze inmiddels hadden tot zwijgen te brengen, omdat er nu geen sterke leider meer was die de klappen opving, omdat zij het nu waren die naast de kennis ook de last van de wijsheid moesten dragen. Ze hebben geprobeerd om onder hun roeping uit te komen, zichzelf en anderen te vertellen dat ze weer vissers zouden worden, als voorheen. Ze wilden weer de onnozelen worden die ze waren, onbekend met de Geest van waarheid en wijsheid. Na zeven weken innerlijke strijd en zich schuil houden beseffen ze dat ze niet meer terug kunnen en breekt de kracht van de Geest door. Ze laten zich door niets meer weerhouden. Wat er ook gebeurt, zij kiezen voor het leven vanuit de Geest die zij ontvangen. Is hun leven in gevaar - dat is beter dan een leven in schijn. Ze houden zich niet langer meer vast aan hun verlangen naar zekerheid en veiligheid, ze kiezen ervoor om waarheid en wijsheid uit te dragen.

'Ik was zijn vreugde dag in, dag uit,
ik was zijn vreugde toen Hij de aarde maakte en alle dingen', lazen we in Spreuken.

De wijsheid gaat aan alles vooraf. Op het moment dat je iets gaat doen weet je of het goed is of niet, of het bijdraagt aan rechtvaardigheid en bloei van leven. Je weet het als je te slap bent en je onvermogen toedekt, je weet het als je uit angst reageert en niet uit volheid - je wilt het misschien liever niet zien maar ergens weet je het dondersgoed.

Waaraan herken je nu de geest wijsheid en waarheid? Aan de opluchting die het geeft. Ook al moet je iets moeilijks doen waar je angstig voor bent, zodra je weet dat dat het is wat je moet doen is er opluchting en in zekere zin ook blijdschap. De Geest van waarheid en wijsheid levert altijd een helder simpel antwoord. Hoe meer je jezelf neigt uit te leggen, des te meer aanwijzingen dat je nog niet bij je diepste zelf bent aangekomen. Stel je bent net begonnen met een drukke baan en iemand in je omgeving heeft je hulp hard nodig. Dan kun je bedenken dat je dat nu niet moet doen, je moet immers jezelf beschermen, je hebt het al zo zwaar. Je hoort jezelf tegen jezelf zeggen: ja maar ik moet niet overspannen worden, ik heb mijn rust nodig, waarom komt ie ook net nu ik het zo zwaar heb, mopper mopper. Als je stilstaat bij deze stem in jezelf, voel je dat het angst is dat je drijft. Wil je je door je angst laten leiden of kies je voor je liefde voor je baan en je liefde voor degene die om hulp komt? Kies je voor je liefde en kijk je dan in je hart, dan weet je of je er kunt wezen, of je er moet wezen. En 'God geeft kracht naar kruis' is het gezegde. Het is ook zo, omdat je je hart volgt stroomt er een enorme hoeveelheid energie door je heen en kun je zoveel meer dan je dacht te kunnen. Als die krachtige stroom er is in je kun je bergen verzetten en houd je nog energie over ook.
Houd je jezelf tegen dan blokkeer je je energie en ben je krachteloos. We spellen onszelf voortdurend verhaaltjes op de mouw omdat we onszelf iets wijs proberen te maken tegen beter weten in. Maar de kunst is naar je hart te durven luisteren en er naar te durven leven. Laat je niet afleiden door alle stemmen die je verlokken om jezelf niet serieus te nemen. Laat je niet verleiden te reageren uit angst of woede, uit jaloezie, minachting voor jezelf, uit hebzucht of pijn.

De basis van wijsheid is eerlijkheid, onverbloemde eerlijkheid ten opzichte van jezelf en anderen. En dan bedoel ik met eerlijkheid niet: jezelf beoordelen, als een rechter jezelf bekritiseren, nee dat is genadeloos en bloedeloos. Het is eerlijk om zacht voor jezelf te zijn en jezelf te bezien als een kind waar je veel van houdt. Je geeft dat kind niet zozeer wat het hebben wil maar je geeft het wat het nodig heeft. De wijsheid van de goddelijke ordening in de wereld is erop gericht om alles tot bloei te brengen. Wijsheid gaat dus veel verder dan logisch redeneren en belangen afwegen. In wijsheid zit ook gevoel, intuïtie en alles wat je waarneemt. Als alles samenvalt kun je een wijs besluit nemen, sterker nog, als je gevoel, je intuïtie, wat je ziet en wat je denkt één worden is het je volstrekt duidelijk wat je moet doen.

Het confronterende nieuws van dit alles is dat niemand het voor ons kan bedenken. We zullen het moeten doen met wie wij zelf zijn, met onze beperkingen en precies zover als we ons ontwikkeld hebben, hier en nu. Het inspirerende nieuws is dat we daarbij kunnen terugvallen op de Geest van Waarheid en Wijsheid die aan alles in deze wereld ten grondslag ligt en ook in ons diepste zelf te vinden is. Doorbreek de knellende banden van wat je klein houdt, gooi de luiken open, de wereld wacht op jouw wijsheid.

Amen.
 

Nodiging

Lieve mensen,
brood en wijn delen we met elkaar,
om te weten wie die Geest van wijsheid en waarheid volledig trouw is geweest,
om zijn kracht te herinneren en te beseffen dat wij zijn leerlingen zijn, en dat we iedere dag ons kunnen herinneren dat Pinksteren bestaat.
Kom dan want alles is gereed en ieder is genodigd.
 

Zegenbede

Krachtige en Tedere,
jij die van jezelf zegt: 'Ik zal er zijn', wees er voor ons.
Wees er met de volheid van je troost en je overvloed aan levenskracht.
Opdat wij kunnen leven met open ogen en open armen.

Amen.