Welkom en inleiding

Lieve mensen, welkom in deze Dienst van Schrift en Tafel in de Duif. Welkom als je hier voor het eerst bent, welkom als je hier vaker komt in dit geliefde Godshuis.

Wij hopen dat u zich hier thuis voelt. Wij zijn aangekomen bij de 3e Adventszondag. Straks mag de 3e kaars ook gaan branden. Wij hebben in deze Adventszondagen gekozen voor de verschillende onderdelen van het decor van het geboorteverhaal. Eerste Advent, de Engel, 2e Advent de Ster, 3e Advent de Os en de Ezel en volgende week, de Kribbe. Voor de altaartafel staat een kerstdoek, waar elke week iets bij komt. Deze week zijn de Os en de Ezel verschenen.

Het thema vandaag is : de os en de ezel waren er ook bij.....

Maar is dat wel echt zo ?? Is het niet ontsproten aan de fantasie van mensen, want in de Nieuw Testamentische versie van het Kerstverhaal komen deze dieren niet voor.

In het kerstverhaal is sprake van een voederbak en omdat er geen plaats was in de herberg, is men al snel gaan fantaseren over een stal met haar inwoners als de echte en enige geboorteplek van het kind van God.

De kerkvaders hebben naar aanleiding van een tekst uit Jesaja, een nogal antisemitische betekenis aan die os en ezel verbonden, waar ik hier eigenlijk niet op in wil gaan. Die betekenis moeten wij maar zo snel mogelijk vergeten.

Franciscus van Assisi heeft als ultieme dierenliefhebber het gebruik van een levende kerststal ingevoerd in het jaar 1223.En daar dateert het gebruik van dat in kerken grote kerststallen met levende dieren en soms ook met een echte baby werden uitgestald.

Pas eeuwen later worden kerststallen ook in kleine vorm in huiskamers opgesteld.

Vorig jaar was ik na de Kerstnacht in de Duif naar Italie afgereisd en heb daar in alle kerken prachtige kerststallen mogen bewonderen. De geboorte van Jezus is daar ook een heel groot feest wat ieder uitbundig meeviert.

Het wonderlijke kerstgebeuren wordt dichtbij gebracht en naar menselijke maat gesneden.

Wij lezen vandaag teksten uit de Torah over os en ezel, en ik zal het verhaal van Franciscus' eerste levende kerststal ervaring vertellen.

Maar eerst gaan wij de kaarsen van de Adventskrans aansteken.

Franciscus van Assisi, een vertelling...uit zijn Bijbel der Armen.

De kerst dat de os en de ezel er ook bij waren

Franciscus, de prediker van armoede en dienstbaarheid was byzonder uitgelaten als hij het kerstfeest vierde; de geboorte van het Kind van God en de armelijke omstandigheden waarin Jezus ter wereld kwam, passen erg bij zijn visie op de betekenis van de Messias en zijn protest tegen de rijkdom van de toenmalige officiele Kerk.

Drie jaar voor zijn dood heeft Franciscus in het stadje Greccio het Kerstfeest gevierd zoals zijn hart dat begeerde.Met eigen handen wilde hij de kribbe en het houterige stro betasten.Hij hunkerde ernaar zich helemaal onder te dompelen in het mysterie van Gods armoede. Hij wilde de kou en de verlatenheid van de stal voelen, de adem van de os en de ezel tot zich laten komen, het gezelschap van de armen meemaken.Hij wilde kerstnacht vieren als was het voor de eerste keer.

In de nacht trok hij naar Greccio. Alles was klaargemaakt zoals hij verlangde. Er was een kribbe met stro.Er was een os en een ezel. Steeds meer mensen kwamen bijeen om het feest der feesten te vieren.De bossen weergalmden van hun gezang en de rotsen weerkaatsten hun blijdschap. De broeders zongen en Franciscus preekte vol vuur en met heel zijn hart over de geboorte van het Kind van Bethlehem zoals hij Jezus noemde.

Overweging

In de zeventiger jaren van de vorige eeuw studeerde ik theologie en werkte in een doctoraalwerkgroep aan een boek over Franciscus van Assisi.

Het byzondere was dat na elk college of werkgroepbijeenkomst waarin wij het eindeloos over Franciscus en zijn armoede-ideaal hadden gehad, ik onbedaarlijke trek kreeg in de lekkerste taartjes van de stad en mij altijd met een vriendin terugtrok in de duurste tea-room van Kampen ook al had ik eigenlijk geen cent te makken.

Wonderlijk die tegenstellingen binnen een mens, want mijn studie van Franciscus deed ik met even veel verve als het taartjes eten.

Diezelfde Franciscus staat aan de wieg van de westerse kerststal met schapen, os en ezel en vooral veel stro.

En wat staat er in de Bijbel dan wel over de os en de ezel ??

In het OT komen de os en de ezel in deze combinatie het eerst voor in de Tien Geboden, je hebt de os en de ezel van je naaste of metgezel niet te begeren.

Het is een belangrijk bezit, het is van levensbelang voor de Oudtestamentische mens : als je de os en de ezel van je vijand vindt, breng je ze onverwijld terug naar hem. Je ontneemt iemand niet zijn kapitaal, zelfs al is hij je ergste vijand.

De os is een werkdier, een trekker, een rein dier wat geofferd en gegeten mag worden.

De ezel is een lastdier, onmisbaar voor het vervoer van mensen en spullen. Het dier was vroeger symbool van voornaamheid.Bij de intocht in Jeruzalem het rijdier van de koning Jezus Messias. Er staat straf op als je een ezel mishandelt.

En je zet een os niet samen met een ezel voor de ploeg. Het ploegen door een os en een ezel was niet ongebruikelijk. Bij gebrek aan beter waren boeren soms gedwongen een os en een ezel voor de ploeg te spannen. Het resultaat zal niet geweldig zijn geweest.

Gezamenlijk vormen zij toch het kapitaal van de boer.

En deze dieren worden geacht het Kind van Bethlehem, de Zoon van God te verwarmen.

Onze fantasie is geprikkeld, ons romantisch beleven eveneens. Kleine kinderen en dieren hebben een aparte natuurlijke verbinding met elkaar.

Een dier zal uit zichzelf iets wat kleiner en of jonger is geen kwaad doen of hij moet van nature of door de mens afgericht zijn op geweld en agressie.

De kleine Jezus brengt hoop, liefde, warmte.

De stal is een teken van aarden,van met beide benen op de grond.

Een verbinding met de gewone mensen op deze wereld, handwerkslieden, boeren, kantoortypjes.

Wij kunnen ons van de gebeurtenissen met Kerst een heel goede voorstelling maken, geen abstracties als de opstanding uit de doden of de uitzending van de Heilige Geest.

Een kind is ons geboren, een Zoon is ons gegeven, wonderbare raadsman, vredevorst....

Daarom is het kerstfeest ook zo aansprekend, het is het feest waar iedereen aan mee doet. Op welke manier ook. Duur, goedkoop, met boom en groen of zonder, individualistisch opgezet of met veel delen.

Tijdens onze voorbereidingsavond maandagavond hebben wij herinneringen aan kerst uitgewisseld.

Vol verwachting kijkend naar de echte kaarsjes in de boom, vol overgave aan het versieren, in het donker naar de nachtmis, speciale gewoonten en rituelen. Feest maar voor sommigen ook angst, geen blij gevoel, de ellende van de zondagschoolboekjes, schuld omdat je het zelf zo goed had, je eigen konijn op moeten eten.

Kerst is het feest van de tegenstellingen en contrasten : licht in het donker, nieuw leven in het seizoen, waarin de natuur er dor en doods uitziet, armoede en rijkdom dicht bij elkaar.

Alles gecomprimeerd op een hoop. De kerststal staat voor dat alles en de os en de ezel zijn voor ons westerlingen onmisbare figuranten van ons kersttoneel. Het decor is ooit eens gebouwd en het tafereel ligt vast.

De vorm kan natuurlijk veranderen want een kerststal in Afrika kent andere dieren dan wij, de os is daar een bison bv.

En toch is het tafereel universeel en de uitkomst ook.

In een koude donkere wereld wordt warmte, liefde en vrede gebracht.

In een wereld waarin veel mensen de weg kwijt zijn, komt weer contact en echte verbinding met leven en met de aarde die wij bewonen.

Franciscus heeft de kerk van zijn tijd weer teruggebracht bij haar bron en oorsprong. Zijn tegenwicht heeft de balans weer om laten slaan.

De geboorte van dat menselijke Godskind heeft ons een eeuwige herinnering gegeven aan die gezonde balans tussen licht en donker, tussen ruimte en grenzen, tussen leven en dood, tussen verlangen en werkelijkheid, tussen liefde en vijandschap, tussen armoe en taartjes, tussen feest en verdriet.

Een os en een ezel samen voor een ploeg beter van niet, maar in de stal staan zij al eeuwenlang bij elkaar, onvergetelijke warmtebronnen voor een byzonder klein kind. Met de poten in het stro kijken ze ons elk jaar weer aan vanuit de kerststallen in allerlei vormen en maten.

Aarde, balans en doe maar gewoon, de basis onder de zekerheid dat het kerstverhaal voor iedereen is. Dat een Kind ons allen is geboren.

Amen

Eeuwige,

Wij zijn in de adventstijd, d.i. de voorbereiding op het kerstfeest.

Wij denken dan meestal in termen van feest en de daarbij behorende spijs en drank.

Vaak vergeten wij daardoor de essentie vam het kerstfeest, wat eigenlijk helemaal niet zo feestelijk was.

De geboorte van het kind dat op een byzondere wijze is aangekondigd, vindt plaats op een verborgen plek in de buurt van Bethlehem, met een os en een ezel als getuigen en een voederbak als wieg.

Wij vinden dit heel erg en zijn er mee begaan.

Laat dat medeleven niet in ons verflauwen, maar een stimulans zijn om mede te zorgen dergelijke toestanden uit de wereld te helpen.

Barmhartige,

Zoals de os en de ezel, het kind in de kribbe warm hielden, zo moeten wij proberen die warmte aan elkaar door te geven.

Het is dikwijls moeilijk, maar wie warmte ontvangt, kan die weer doorgeven aan de medemens.

Het kind in de kribbe en later toen Hij verder leefde, heeft ons het goede voorbeeld gegeven.

Mogen wij de kracht vinden om dit voort te zetten.

Lieve God,

Herinneringen van vroeger spreken van romantiek en vroomheid,

van geborgenheid en warmte.

Dat is ook het verlangen dat kerstmis veel bij mensen oproept.

Geef dat verlangen ruimte

en bewaar ons in Uw hart.

Amen

Zegenbede

De Eeuwige zegene ons en zij behoede ons,

De Onnoembare doe zijn aangezicht over ons lichten en zij ons genadige,

De Barmartige verheffe haar aangezicht over ons en geve ons vrede.

Amen

| Archief/Bijdragen | Archief 2003 | Marina's "Hoofdpagina" | Gastvoorgangers |

RG 2003-12-14 | © copyright 'De Duif', Amsterdam | deduif@xs4all.nl